Πόσους φίλους έχεις πραγματικά ανάγκη; Eίμαστε συνδεδεμένοι σε ένα «σύννεφο φιλίας», όπου πρέπει να δείχνουμε μόνιμα αρεστοί, ελκυστικοί και άμεσοι, τουλάχιστον εάν επιδιώκουμε να μεγαλώσουμε τον κύκλο και την επιρροή μας.
Αυτό είναι που έχει περιπλέξει κάπως τα πράγματα στις ανθρώπινες σχέσεις, με τους «ιθαγενείς της ψηφιακής τεχνολογίας» να βιώνουν τις συνέπειες από πρώτο χέρι, χωρίς μάλιστα να το καταλαβαίνουν.
Σε μια έρευνα που έγινε το 2018 από το PEW Research Center στους εφήβους της Αμερικής, πάνω από 40% απάντησε ότι ο λόγος που δεν βλέπει συχνά από κοντά τους φίλους είναι επειδή «έχουν υπερβολικά πολλές υποχρεώσεις για να βρουν χρόνο να βγουν έξω».
Το chat είναι πλέον η εύκολη εναλλακτική. Από την άλλη, το 78% των ίδιων ατόμων απάντησε ότι έχει έως και πέντε πολύ κοντινούς φίλους, ενώ το 20% ανέβασε τον πήχη, απαριθμώντας έξι και παραπάνω άτομα στον πολύ άμεσο κύκλο τους.
Τι σημαίνει λοιπόν στενός φίλος στην ψηφιακή καθημερινότητα του σήμερα; Όπως φαίνεται, η απάντηση διαφέρει από γενιά σε γενιά, αλλά για όσους ορίζουν τη φιλία με ειλικρινείς συζητήσεις και όχι με notifications, η απομόνωση έχει ενταθεί τρομερά μετά τον κορονοϊό: σε ένα poll του 2021, το 12% των Αμερικανών είπε ότι πλέον δεν έχει πραγματικά κοντινούς φίλους στη ζωή του, ενώ πριν τρεις δεκαετίες το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε μετά βίας το 3%.
Το chat και η οθόνη κούρασαν με τον εγκλεισμό, οπότε φάνηκε η πικρή αλήθεια: ότι αισθανόμαστε άνετα κλεισμένοι στο καβούκι μας. Τουλάχιστον αυτό ισχύει στη Δύση, που έχει όλα τα εργαλεία στα χέρια της. Αλλά ποιες είναι οι συνέπειες, όσο χάνουμε την κοινωνικότητα του είδους μας; Υπάρχει άραγε κάποιο μίνιμουμ για τον αριθμό των ατόμων που χρειάζεται ο άνθρωπος στη ζωή του, για να μη νιώθει μοναξιά και ανασφάλεια;
Μήπως ένας πραγματικός φίλος είναι αρκετός;
Παραδόξως, δεν είναι πολλές οι επιστημονικές έρευνες που έχουν επικεντρωθεί στον ελάχιστο αναγκαίο αριθμό των κοντινών φίλων, ίσως γιατί η ποσότητα είναι κενό γράμμα χωρίς την ποιότητα. «Εάν ο στόχος σου είναι απλά να περιορίσεις τον αρνητικό αντίκτυπο της μοναξιάς στην υγεία σου, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να έχεις τουλάχιστον ένα σημαντικό άτομο στη ζωή σου, είτε είναι σύντροφος ή γονέας, φίλος κλπ», αναφέρει η επικοινωνιολόγος Jeffrey Hall από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας.
Για την Αμερικανίδα ακαδημαϊκό, δεν υπάρχει χρυσός αριθμός στη φιλία, αλλά κατά καιρούς έχουν υπάρξει μερικές έρευνες, κυρίως από Βρετανούς ψυχολόγους και ανθρωπολόγους, που αποπειράθηκαν να ορίσουν αυτόν τον αριθμό.
Γνωστότερος όλων είναι ο Robin Dunbar και τα αριθμητικά όρια που εντόπισε στις επαφές των ανθρώπων. Βάσει γνωστικών δυνατοτήτων, δηλαδή, ο Dunbar κατέληξε ότι μπορούμε να έχουμε έως και 150 περιστασιακούς φίλους, αλλά μέχρι 5 άτομα στον στενό μας κύκλο. Αυτές είναι οι ανώτατες τιμές που μπορούμε να διαχειριστούμε.
Την ίδια στιγμή, σε άλλα διεθνή reports υπάρχουν αναφορές που καταλήγουν στο «όσο περισσότεροι φίλοι, τόσο το καλύτερο», καθώς αυξάνεται η ικανοποίηση του ατόμου, η ποιότητα, όπως και το προσδόκιμο ζωής, αλλά πόσο εύκολο είναι να διατηρείς στενές σχέσεις με πάνω από 5 άτομα; Υπάρχει λοιπόν ένα πολύ απλό ερώτημα που πρέπει να θέσεις στον εαυτό σου, αφήνοντας στην άκρη τους ψυχαναγκασμούς με τα νούμερα.
Αισθάνομαι μόνος;
Αυτή είναι η βασική ερώτηση από την οποία πρέπει να ξεκινήσουμε, όσο προφανές κι αν ακούγεται, όπως υπογραμμίζει στο επερχόμενο βιβλίο της η ψυχολόγος Marisa Franco. Η μοναξιά είναι ένα είδος σινιάλου στο σύστημα ασφάλειας του οργανισμού, «μπορεί να γίνει τόσο τοξική για την υγεία όσο είναι το να καπνίζεις 15 τσιγάρα την ημέρα», όπως ανέφερε η ίδια σε ένα podcast πρόσφατα.
«Η μοναξιά μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα», τόνισε σε συνέντευξη, «μπορεί να σε κάνει να αισθάνεσαι απειλές που δεν υπάρχουν και να εγκλωβιστείς σταδιακά στον φόβο της απόρριψης».
Κυρίως, πρέπει να είσαι ειλικρινής, αναγνωρίζοντας τα θέλω του άλλου, χωρίς να ξεχνάς τα δικά σου. Γι’ αυτό και η ποσότητα σχετίζεται κάπως και με την ποιότητα των σχέσεών σου: όταν έχεις περισσότερους φίλους, λέει η Marisa Franco, «μπορείς να εξερευνήσεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου».
Για παράδειγμα, ενδεχομένως να είναι διαφορετικά τα άτομα με τα οποία ταιριάζεις στις διακοπές, στα χόμπι και σε έναν πρωινό καφέ. Αυτό είναι απόλυτα λογικό, οπότε η δεύτερη κρίσιμη ερώτηση για τη μοναχικότητα που βιώνουμε είναι η εξής: Πόσο περιορίζεις τα θέλω σου για να κάνεις fit με το υπόλοιπο σύνολο; Άμα συμβαίνει συχνά, τότε χρειάζεται να ανοίξεις τα δίχτυα σου περισσότερο.
