Η σχολική άρνηση είναι ένα σύνθετο φαινόμενο όπου το παιδί αποφεύγει ή αρνείται να πάει στο σχολείο. Εμφανίζεται με τη μορφή συχνών απουσιών, έντονου άγχους κατά την προετοιμασία για το σχολείο ή ακόμα και με σωματικά συμπτώματα όπως πόνοι στην κοιλιά ή κεφαλαλγίες που εκδηλώνονται τις σχολικές ημέρες και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την εκπαίδευση και την κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Προφανώς, δεν είναι εύκολο, αντιθέτως είναι ίσως τρομακτικό να ακούς τα παιδιά σου να φωνάζουν «όχι» ή να κλαίνε με λυγμούς, όταν έρχεται η ώρα για να πάνε στο σχολείο. Πως πρέπει λοιπόν να το αντιμετωπίσουμε αυτό όταν συμβαίνει; Αρχικά, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η φοβία ή η άρνηση εμφανίζονται συνήθως σε παιδιά προσχολικής ή πρώτης σχολικής ηλικίας, χωρίς, όμως, να αποκλείεται η πιθανότητα να παρατηρηθεί και σε παιδιά σχολικής ηλικίας και εκδηλώνονται την περίοδο που συμβαίνουν σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή του παιδιού. Για παράδειγμα, στο ξεκίνημα του προνηπιαγωγείου/νηπιαγωγείου, στη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό ακόμα και στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ
Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της σχολικής άρνησης είναι παντός είδους στρεσογόνα γεγονότα στη ζωή του παιδιού (ενδοοικογενειακή βία, έντονοι γονεϊκοί καβγάδες, άφιξη νέου μέλους στην οικογένεια, διαζύγιο, θάνατος κάποιου κοντινού προσώπου κ.ά), η υπερπροστασία και οι ανασφάλειες των γονιών και οι δυσλειτουργικές σχέσεις προσκόλλησης που έχουν αναπτύξει με το παιδί τους, η αρνητική στάση των ίδιων των γονέων απέναντι στο σχολείο (π.χ. σύγκρουσή της με τους εκπαιδευτικούς, ματαίωση των προσδοκιών τους, αναβίωση δικών τους παιδικών τραυμάτων), οι μαθησιακές δυσκολίες, το άγχος του παιδιού για τις μαθησιακές επιδόσεις του και ο φόβος της αποτυχίας (που στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων πηγάζουν από τους γονείς), τυχόν ενοχλήσεις από άλλα παιδιά στο σχολείο (κοροϊδευτικά σχόλια, πράξεις βίας, συστηματικό bullying) και κάθε άλλο αρνητικό βίωμα που μπορεί να σχετίζεται με το σχολικό πλαίσιο. Ποια τα συμπτώματα ενός παιδιού που αρνείται να πάει στο σχολείο;
- Σωματικές ενοχλήσεις (πονοκέφαλοι, κοιλιακοί πόνοι, ζαλάδες)
- Εμετοί
- Κλάματα
- Εκρήξεις θυμού
- Επιθετικότητα
- Άρνηση να ντυθεί
Τα προαναφερθέντα εκδηλώνονται κυρίως κατά τις πρωινές ώρες, όταν το παιδί προετοιμάζεται για το χτύπημα του κουδουνιού. Τα Σαββατοκύριακο ή τις αργίες και διακοπές τα συμπτώματα αυτά εξαφανίζονται. Στην περίπτωση που το παιδί πάει τελικά στο σχολείο, δυσκολεύεται να αποχωριστεί τον συνοδό του και να μπει στο προαύλιο, και αναζητά συνεχώς τους γονείς του, θέλει να τους τηλεφωνήσει, παραπονιέται για σωματικές ενοχλήσεις και τελικά ζητάει να επιστρέψει στο σπίτι. Αν το παιδί σας εμφανίζει σχολική άρνηση, αναζητήστε τι είναι αυτό που την πυροδοτεί, εξετάστε τι είναι αυτό που μπορεί να το ενοχλεί στη δική σας συμπεριφορά και στο μη σχολικό περιβάλλον και αναζητήστε άμεσα, ιδανικά σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας που θα σας καθοδηγήσει.
ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ
Για την αντιμετώπιση της σχολικής άρνησης σημαντική είναι και η συμβολή του σχολείου. Συγκεκριμένα, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει:
- Να αναγνωρίζουν τα βασικά σημάδια της σχολικής άρνησης σε ένα παιδί.
- Να διατηρούν μια καλή συνεργασία με τους γονείς και να ενημερώνουν για την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων που παρουσιάζει το παιδί στη σχολική τάξη και γενικότερα στο σχολικό περιβάλλον.
- Να είναι υποστηρικτικοί και να μην κατηγορούν τους γονείς.
- Να δείχνουν κατανόηση στα συναισθήματα και στη δυσφορία του παιδιού και να φροντίσουν να διαμορφώσουν ένα θετικό και ασφαλές κλίμα στην τάξη.
- Να ενισχύσουν τα θετικά χαρακτηριστικά και τις δεξιότητες του παιδιού
- Εάν χρειαστεί, να συνδιαμορφώσουν με τους γονείς ένα πλάνο έγκαιρης παρέμβασης, που, σε κάθε περίπτωση, αυξάνει την πιθανότητα επιτυχούς αντιμετώπισης της δυσκολίας
