Μερικά εφηβικά προβλήματα και πώς να τα αντιμετωπίσετε; Το ότι η εφηβεία είναι μια δύσκολη και απαιτητική μεταβατική περίοδος είναι γνωστό. Ποια είναι όμως τα πιο συχνά εφηβικά προβλήματα και πώς μπορούμε να τα διαχειριστούμε με απλούς και πρακτικούς τρόπους;
Η ψυχική υγεία των εφήβων αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο που αναδείχτηκε περισσότερο μετά την πανδημία. Ωστόσο, ήταν πάντα εκεί. Στη σύγχρονη ζωή, οι έφηβοι –ως αποδέκτες των μεγάλων αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα τους, αλλά και στην ίδια την κοινωνία– μοιάζουν να επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από τις προβληματικές πτυχές του κόσμου που τους περιβάλλει και από ζητήματα που αφορούν το οικογενειακό τους περιβάλλον.
Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Lisa Damour, γνωστή για τα best seller βιβλία της σχετικά με τα προβλήματα της εφηβείας αλλά και για το podcast της, δίνει μερικές συμβουλές σε βασικά και συχνά προβλήματα που μπορεί να απασχολούν τους γονείς των εφήβων.
1. Ποιες συμπεριφορές θα πρέπει να σας ανησυχήσουν
Η εφηβική συμπεριφορά είναι συχνά αλλοπρόσαλλη και παράξενη. Ξεσπάσματα, νεύρα και απομόνωση είναι μερικές από τις πιο συνηθισμένες συμπεριφορές που ενδέχεται να σας τρομάξουν, ειδικά αν τις ζείτε ως γονείς για πρώτη φορά. Ποιες όμως είναι εκείνες που θα πρέπει να σας προβληματίσουν;
Πολύ κακή διάθεση ή έντονος θυμός που διαρκεί περισσότερο από 2 ημέρες ή τάση για απομόνωση που διαρκεί πάνω από 10 μέρες. Επιπλέον, η υιοθέτηση στρατηγικών ανακούφισης, που όμως μπορούν να είναι βλαπτικές.
Πιο συγκεκριμένα, η κατάχρηση ουσιών, η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας που οδηγεί σε εξουθένωση, η κοινωνική απόσυρση –συνηθισμένο τον τελευταίο καιρό είναι το σύνδρομο Hikikomori– ή βίαια ξεσπάσματα και, φυσικά, η επιθετικότητα προς τους άλλους και προς τον ίδιο τον εαυτό.
Τέλος, το πιο σημαντικό από όλα: αν ακούσετε τον έφηβο να λέει ότι αισθάνεται απελπισμένος ή ότι θέλει να βλάψει τον εαυτό του, δώστε του την πρέπουσα σημασία και μην θεωρήσετε ότι απλώς θέλει να τραβήξει την προσοχή σας με τρόπο χειριστικό. Μπορεί να είναι ένδειξη σοβαρής κατάθλιψης.
2. Πώς μπορείτε να κάνετε έναν έφηβο να σας μιλήσει
Οι έφηβοι θέλουν να κάνουν τα πράγματα με τους δικούς τους όρους. Αυτή είναι η φύση της εφηβείας. Όταν οι γονείς ρωτούν πράγματα, όπως «πώς ήταν η μέρα σου;» ή «τι συνέβη στο σχολείο;» οι έφηβοι μπορεί μερικές φορές να αισθάνονται στρυμωγμένοι.
Αλλά οι έφηβοι θέλουν επίσης –και χρειάζονται– να συνδεθούν με στοργικούς ενήλικες. Και τείνουν να φέρνουν στην επιφάνεια θέματα που τους απασχολούν συναισθηματικά, συχνά σε στιγμές ακατάλληλες.
Προσπαθήστε να μην παίρνετε προσωπικά την έλλειψη διάθεσης να απαντήσουν στις ερωτήσεις σας και κάντε ό,τι καλύτερο μπορείτε για να είστε δεκτικοί όταν είναι έτοιμοι να μιλήσουν. Ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει λίγο πριν πέσετε για ύπνο ή όταν οι υποχρεώσεις σας είναι πολύ πιεστικές. Οι έφηβοι θέλουν να νιώθουν τους γονείς τους συναισθηματικά διαθέσιμους.
3. Πώς να αντιδράσετε στο: «Είμαι σχεδόν ενήλικας. Δεν χρειάζεται να υπακούω στους κανόνες σας»
Εδώ θα πρέπει απλώς να απαντήσετε: «Θα έρθει η ώρα που θα είσαι ανεξάρτητος/η. Και θα μπορείς να φτιάξεις τους δικούς σας κανόνες. Προς το παρόν, είσαι μέλος αυτού του σπιτιού. Και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ζεις με τους κανόνες που θέτουμε εμείς οι ενήλικες, σε συνεννόηση με τα παιδιά».
Σε αυτό το σημείο, υπογραμμίστε ότι οι κανόνες αυτοί διαμορφώνονται γύρω από τον σεβασμό του ενός προς τον άλλο μέσα στην οικογένεια, αλλά και για την ασφάλεια του ίδιου του εφήβου. Αν οι κανόνες δεν εμπίπτουν σε καμία από τις δύο αυτές κατηγορίες, πιθανότατα χρειάζεται να διαπραγματευτείτε εκ νέου.
4. Τι να κάνετε όταν το παιδί φοβάται να πάει στο σχολείο (ή και αλλού)
Προτού σας κάμψουν οι φόβοι του παιδιού και η επιμονή του να μην πάει στο σχολείο ή σε κάποια άλλη δραστηριότητα που το αγχώνει, θυμηθείτε: Η αποφυγή τροφοδοτεί το άγχος. Όταν αποφεύγουμε τα πράγματα που φοβόμαστε, το άμεσο αποτέλεσμα είναι ότι αισθανόμαστε τεράστια ανακούφιση, η οποία μπορεί πραγματικά να ενισχύσει την επιθυμία να συνεχίσουμε την αποφυγή.
Με το να μην πηγαίνουμε στο σχολείο ή στο πάρτι, οι φόβοι μας εδραιώνονται, επειδή δεν τους δίνουμε την ευκαιρία να δοκιμαστούν απέναντι στην πραγματικότητα. Επιπλέον, αν ένας μαθητής χάσει μια μέρα από το σχολείο για οποιονδήποτε λόγο, θα μείνει (έστω και λίγο) πίσω τόσο όσον αφορά τις επιδόσεις του όσο και κοινωνικά.
Η απόφαση που πρέπει να πάρετε είναι αν αυτό που αντιμετωπίζει ο έφηβος είναι απλώς άβολο ή αν είναι πράγματι μη διαχειρίσιμο. Τις περισσότερες φορές –με τη βοήθεια στρατηγικών μείωσης του άγχους– ο έφηβος θα μπορούσε να εμπλακεί τουλάχιστον λίγο σε αυτό που φοβάται. Το να πάει κάπου έστω και για λίγο είναι σίγουρα καλύτερο από το να μένει στο σπίτι.
5. Πώς να βοηθήσετε έναν έφηβο να αποσυμπιεστεί από το άγχος
Οι γονείς μπορούμε να βοηθήσουμε πιο ουσιαστικά, εφόσον διακρίνουμε το υγιές από το βλαπτικό άγχος. Το υγιές άγχος είναι ένα σύστημα ασφαλείας με το οποίο όλοι είμαστε εξοπλισμένοι και μας προειδοποιεί για απειλές.
Όταν ένας έφηβος έχει ένα διαγώνισμα για το οποίο δεν έχει αρχίσει να μελετά ή είναι καλεσμένος σε ένα πάρτι όπου θα είναι εκεί και το πρόσωπο που τον ενδιαφέρει, θα περιμέναμε φυσιολογικά μια αντίδραση άγχους. Αυτό το άγχος θα μπορούσε να οδηγήσει και στη διόρθωση της κατάστασης. Δηλαδή να προγραμματίσει τη μελέτη του για παράδειγμα.
Το βλαπτικό άγχος εμφανίζεται όταν δεν υπάρχει απειλή ή εάν το άγχος είναι δυσανάλογο με την απειλή. Στο παράλογο άγχος, τείνουμε να υπερεκτιμούμε την απειλή και να υποτιμούμε την ικανότητά μας να τη διαχειριστούμε.
Εάν ένας έφηβος ανησυχεί για το πώς αποδίδει στο σχολείο, μπορείτε να μιλήσετε μαζί του για την πιθανότητα να υπερεκτιμά τις συνέπειες μιας μέτριας βαθμολογίας. Ίσως διαπιστώσετε ότι υποτιμά την ικανότητά του να λάβει μέτρα για να αντιμετωπίσει τα πράγματα για τα οποία ανησυχεί. Εκεί μπορείτε να βοηθήσετε πιο στοχευμένα. Ή να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Ο στόχος δεν είναι να απαλλαγούν οι έφηβοι από το άγχος. Αυτό δεν θα συμβεί ποτέ, ούτε θα έπρεπε. Ο στόχος είναι να βεβαιωθείτε ότι το άγχος τους παραμένει στο φάσμα του φυσιολογικού.
6. Πώς να υποστηρίξετε έναν έφηβο που νιώθει άγχος για το απαιτητικό πρόγραμμά του
Το πραγματικό ερώτημα είναι αν το παιδί έχει την ευκαιρία να ανακάμψει μεταξύ των περιστατικών άγχους. Μοιάζει με την προπόνηση. Εάν οι άνθρωποι δεν ξεκουράζονται μεταξύ των προπονήσεων, μπορεί να τραυματιστούν. Εάν μπορούν να ξεκουραστούν, αποκτούν δύναμη.
Αν οι σχολικές και εξωσχολικές απαιτήσεις είναι τόσο μεγάλες, που ο έφηβος δεν κοιμάται αρκετά ή δεν έχει χρόνο να δει τους φίλους του, τότε το πρόγραμμά του πρέπει να επανεξεταστεί. Ας μην υποκύπτουμε στο λάθος της υπερφόρτωσης των παιδιών με διάβασμα και δραστηριότητες.
7. Τι να κάνετε όταν ένας έφηβος πληγωθεί από τους φίλους του
Πέρα από την ενσυναίσθηση για το πόσο οδυνηρό είναι να σε κακομεταχειρίζονται ή να σε απομακρύνουν οι φίλοι, υπάρχουν πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν έναν έφηβο που πονάει. Πρώτον, πείτε τους ότι οι τριβές και οι διαφωνίες είναι μια φυσική, αν και ανεπιθύμητη, πτυχή των σχέσεων. Ο στόχος είναι να χειριστεί καλά τη σύγκρουση όταν προκύπτει. Η κακία, το κουτσομπολιό σε τρίτους και η επιθετικότητα αποτελούν όλα τρόπους κακού χειρισμού.
Θέλετε να ενθαρρύνετε τους εφήβους να προσπαθήσουν να είναι ειλικρινείς και δίκαιοι μεταξύ τους ή να δημιουργήσουν μια υγιή απόσταση εάν τα προηγούμενα δεν βοηθούν και η ρήξη είναι μεγάλη.
Πέρα από τις συγκρούσεις, οι φιλίες αλλάζουν πολύ συχνά στην εφηβεία. Βοηθήστε τα παιδιά να αποδεχτούν ότι μόνο και μόνο επειδή μια φιλία δεν διαρκεί για πάντα δεν σημαίνει ότι δεν ήταν ποτέ καλή.
