Το Πάσχα είναι μία μεγάλη γιορτή τόσο του χριστιανισμού όσο και του ιουδαϊσμού, αφού στον δεύτερο, καθιερώθηκε ως η ανάμνηση της Εξόδου, η οποία ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία. Για τους χριστιανούς, καθιερώθηκε μεταγενέστερα ως γιορτή. Τους πρώτους μετά Χριστόν αιώνες, οι εορτασμοί της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα δεν πραγματοποιούνταν, καθώς οι χριστιανοί ήταν μια διωκόμενη μειονότητα.
Από την καθιέρωση όμως του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και έπειτα το Πάσχα αποτελεί την κορυφαία γιορτή χριστιανισμού, ιδιαίτερα μάλιστα για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κινητή γιορτή, όπως καθορίστηκε από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. Τότε ορίστηκε ότι η Κυριακή του Πάσχα θα γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή αμέσως μετά από την πρώτη πανσέληνο η οποία εμφανίζεται ύστερα από την εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου.
Αν η πανσέληνος πέσει ημέρα Κυριακή, τότε το Πάσχα θα μετατεθεί για την επόμενη Κυριακή, κι αυτό για να μη συμπέσει με το εβραϊκό Πάσχα (το οποίο σύμφωνα με τον κανονισμό πρέπει να γιορτάζεται πάντα κατά την ημέρα της πρώτης πανσελήνου μετά από την εαρινή ισημερία). Σε κάθε περίπτωση το χριστιανικό Πάσχα να γιορτάζεται μετά από το εβραϊκό. Με βάση αυτόν τον ορισμό, το Ορθόδοξο Πάσχα πέφτει πάντα ανάμεσα στις 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο, οι οποίες ημερομηνίες αντιστοιχούν από τις 4 Απριλίου ως τις 8 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο.
Πεσάχ, Πασάχ, Πάσχα
Η λέξη Πάσχα είναι η απόδοση του Πεσάχ και σημαίνει Διάβαση. Οι μεν Εβραίοι γιορτάζουν τη διάβασή τους από την Ερυθρά θάλασσα και την απελευθέρωσή τους από τη φαραωνική δουλεία. Οι δε Χριστιανοί γιορτάζουν το Πάσχα, την ανάσταση του Χριστού και την απελευθέρωσή τους από την αμαρτία και το θάνατο. Κάποιοι μελετητές έχουν προτείνει ως προέλευση του εβραϊκού όρου ξένη ετυμολογία, όπως η ασσυριακή πασαχού (πραύνω) ή η αιγυπτιακή πασ’ (ανάμνηση) ή πεσάχ (πλήγμα).
Άλλοι ερευνητές ανιχνεύουν τις αρχές των εορταστικών εκδηλώσεων του Πάσχα σε χαναανιτικές γιορτές που σχετίζονται με τη συγκομιδή κριθαριού την άνοιξη. Άλλοι μελετητές πάλι, θεωρούν ότι η ρίζα του Πάσχα βρίσκεται σε γιορτές και ιεροτελεστίες της άνοιξης της προ-ισραηλιτικής εποχής με την έννοια των ποιμένων που υποβάλλουν αίτημα στον θεό για την προστασία του κοπαδιού τους. Ωστόσο, καμία από αυτές τις υποθέσεις δε θεωρείται επαρκώς τεκμηριωμένη. Πάντως, η Βίβλος συσχετίζει το πέσαχ με το ρήμα πασάχ πού σημαίνει είτε χωλαίνω, είτε εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία (Γ’ Βασ. 18:21,26), είτε μεταφορικά «ξεφεύγω», «προσπερνώ», «απαλλάσσω».
