Πόσο βλάπτει το μυαλό μας η τεχνολογία; Όλο και περισσότερες συζητήσεις γίνονται γύρω μας σχετικά με την απώλεια της εξαιρετικής μας μνήμης και το τι πραγματικά ευθύνεται για αυτήν. Κάποιος ξεχνά μια σημαντική υποχρέωση, κάποιος χάνει τη σωστή ώρα για το deadline και κάποιος άλλος χάνει το ραντεβού του. Άλλοι πάλι σαν κι εμένα, ξεχνάμε εντελώς κάποια από τα γεγονότα που έχουμε ζήσει. Σαν να μην ήμασταν καν εκεί.
Μιας και δεν μας έχουν πάρει ακόμα τα χρόνια, ώστε να το ρίξουμε στην ηλικία, κάποιον πρέπει να κατηγορήσουμε για αυτήν την κατάσταση. Ε, και πολύ συχνά την πληρώνει η τεχνολογία. Πριν ωστόσο βγάλουμε κάθε τι τεχνολογικό στη σέντρα, ας δούμε ποια είναι η πραγματικότητα.
Αρχικά, πρέπει να διαχωρίσουμε την τεχνολογία από τα social media. Σήμερα, αντί να κάνουμε τον εγκέφαλό μας να δουλέψει για τα πράγματα, τα οποία πραγματικά τον έχουμε ανάγκη, τον χρησιμοποιούμε αυτόματα, για πράγματα που μας δίνουν άμεση ικανοποίηση.
Καταναλώνουμε πολλή από την ενέργειά του για να χαζέψουμε με προσοχή βίντεο στο TikTok και να απαντήσουμε στην ομαδική συνομιλία στο Messenger και ταλαιπωρούμαστε ψάχνοντας προσφορές στα e-shops.
Αυτή όμως είναι μια πρώτη, πολύ πρόχειρη και μπακαλίστικη ανάλυση του θέματος. Ας δούμε τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλό μας, κάθε φορά που «κολλάμε» στην οθόνη.
Απεριόριστη ντοπαμίνη
Το πρώτο ζήτημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι η ντοπαμίνη. Η άμεση ικανοποίηση που παίρνουμε από την τεχνολογία μάς επιτρέπει να έχουμε συχνά πρόσβαση στην ντοπαμίνη και αυτό είναι προβληματικό, γιατί αυτή καλό θα ήταν να προέρχεται από αλλού. Η ντοπαμίνη είναι ο νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλό μας που μας κάνει να αισθανόμαστε καλά. Ουσιαστικά, είναι ο λόγος που θέλουμε το λιπαρό, νόστιμο χάμπουργκερ αντί για την πράσινη σαλάτα.
Η Dr. Anna Lembke, από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, μελετά τον εθισμό στην τεχνολογία και αναφέρει ότι επειδή έχουμε απεριόριστη πρόσβαση στην ντοπαμίνη μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργούμε εθισμό σε αυτήν. Γι’ αυτό, κατά μέσο όρο, περνάμε 6 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο και δυόμισι από αυτές τις ώρες τις περνάμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η ντοπαμίνη μας κάνει επίσης να επενδύουμε πολύ περισσότερο χρόνο στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου, το οποίο είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματά μας, αντί για τον προμετωπιαίο λοβό, ο οποίος μας βοηθάει να σχεδιάζουμε το μέλλον και να επιλύουμε προβλήματα. Ακόμη χειρότερα, όταν έχουμε την ευκαιρία να λύσουμε ένα πρόβλημα, το μεταθέτουμε στην Google.
Το «φαινόμενο Google»
Παραδοσιακά, μαθαίνουμε δεσμεύοντας πληροφορίες στη μνήμη μας, αλλά επειδή μπορούμε να αναζητήσουμε οποιαδήποτε πληροφορία ανά πάσα στιγμή, δεν χρειάζεται να συγκρατήσουμε τα πράγματα στη δική μας μνήμη. Αντ’ αυτού, μεταφορτώνουμε τη διατήρηση και τη μνήμη μας στην Google. Το 2011, ερευνητές του Χάρβαρντ επινόησαν τον όρο «Το φαινόμενο Google», όταν διαπίστωσαν ότι όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια δύσκολη ερώτηση ή ένα πρόβλημα, αντί να ξέρουμε πώς να το απαντήσουμε εμείς οι ίδιοι, είμαστε αντίθετα πολύ καλοί στο να ξέρουμε πού να βρούμε την απάντηση. Ναι, φυσικά στην Google.
Ψηφιακή άνοια
Ένα καναδικό πανεπιστήμιο διαπίστωσε πρόσφατα ότι η υπερβολική χρήση χρόνου οθόνης κατά τα χρόνια ανάπτυξης του εγκεφάλου αυξάνει τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ και άνοια στην ενήλικη ζωή μας. Διαπίστωσαν ότι επειδή έχουμε αυτή τη χρόνια αισθητηριακή διέγερση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι νέοι ενήλικες εμφανίζουν σημάδια «ήπιας γνωστικής εξασθένησης», η οποία συνήθως παρατηρείται μόνο σε άτομα με εγκεφαλικές κακώσεις ή σε ηλικιωμένους ενήλικες όταν έχουν πρώιμα στάδια άνοιας. Σας τα έλεγα εγώ!
Οι συγκεκριμένοι ερευνητές προβλέπουν επίσης ότι στο τέλος αυτού του αιώνα, οι ασθένειες που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ και την άνοια αναμένεται να αυξηθούν 4 έως 6 φορές περισσότερο από ό,τι είναι τώρα. Έτσι, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε έναν κόσμο σε 40 ή 50 χρόνια όπου θα μηνύουμε το TikTok ή το Instagram για την καταστροφή του μυαλού μας. Βασικά, όποιος έχει γεννηθεί μετά το 1980 θα επηρεαστεί από αυτό. Δεν θα μπορούμε να θυμόμαστε πράγματα, δεν θα μπορούμε να επεξεργαζόμαστε πληροφορίες και θα είναι δύσκολο να συγκεντρωθούμε.
Είναι περίεργο να το σκεφτόμαστε όταν είμαστε ακόμα νέοι και υγιείς, αλλά νομίζω ότι αν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, πολλοί από εμάς πιθανόν να αισθανόμαστε αφηρημένοι ή να έχουμε ήδη πρόβλημα να θυμόμαστε ή ακόμα και να είμαστε εθισμένοι στις συσκευές μας.
Βέβαια, δεν είναι δυνατόν να γίνουμε τεχνολογικοφοβικοί. Η τεχνολογία και τα δημιουργήματά της χρησιμοποιείται σε εκατομμύρια περιστάσεις για καλό κάθε μέρα. Αλλά υπάρχει διαφορά μεταξύ της τεχνολογίας που μας βοηθάει και της τεχνολογίας που μας εμποδίζει να αναπτυχθούμε. Είναι σημαντικό λοιπόν να βάλουμε κάποια όρια, μιας και το να κλείσουμε το λογαριασμό στο Instagram, μοιάζει ανόητο.
Κάνε τον εγκέφαλό σου να δουλέψει
Δεν είναι ρεαλιστικό να ζητήσουμε από όλους να διαγράψουν τους λογαριασμούς τους στο Instagram ή στο TikTok οπότε χρειαζόμαστε έναν τρόπο να τους χρησιμοποιούμε ακόμα, αλλά χωρίς να μας προκαλούν ζητήματα. Χρειάζεται να μειώσουμε όσο μπορούμε την ώρα που περνάμε στην οθόνη, παράγοντας την ντοπαμίνη από άλλες δραστηριότητες. Άθληση, ανάγνωση, επιτραπέζια και οτιδήποτε μπορεί να μας κρατήσει μακριά από τα social media είναι η λύση. Πρέπει να παραμένουμε διανοητικά ενεργοί για 1-2 ώρες την ημέρα. Διανοητικά ενεργός είναι κάποιος που απασχολεί με οτιδήποτε τον εγκέφαλό του στην επεξεργασία πληροφοριών. Αυτό περιλαμβάνει παζλ, τέχνη, εκμάθηση γλωσσών, παιχνίδια ή μουσικά όργανα, ανάγνωση ή γραφή.
