Συνήθως ανησυχείς για το πόσες ώρες περνά το παιδί σου στο κινητό. Νευριάζεις όταν το βλέπεις να «χάνει» το χρόνο του σκρολάροντας και παρακολουθώντας συνεχώς βιντεάκια στο TikTok. Χάνεις την ψυχραιμία σου όταν του μιλάς και εκείνο είναι κολλημένο στην οθόνη. Όταν το βλέπεις να κρατά συνεχώς και να τσεκάρει το κινητό του.
Έχεις αναρωτηθεί πόσα από όλα αυτά που σε εκνευρίζουν όταν τα κάνει το παιδί σου τα κάνεις πολύ συχνά κι εσύ; Μήπως η πρώτη κίνησή σου όταν ξυπνάς είναι να τσεκάρεις το κινητό σου; Μήπως την ώρα του φαγητού τσεκάρεις τα mail σου ή τα social; Μήπως όταν σε ρωτά κάτι το παιδί σου συχνά είσαι κι εσύ απορροφημένος/η στην οθόνη του κινητού σου; Μήπως το να το τσεκάρεις συνεχώς έχει εξελιχθεί σε μια αυτόματη κίνηση, που την κάνεις χωρίς να το σκέφτεσαι, κάτι σαν ένα ασυνείδητο τικ;
Όπως αποδεικνύουν έρευνες, πάρα πολλοί άνθρωποι λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο. Ο Maxi Heitmayer, καθηγητής στο London School of Economics and Political Science ο οποίος ασχολείται με τη αλληλεπίδραση ανθρώπου με υπολογιστή, έκανε μια μικρή έρευνα το 2022, η οποία κατέδειξε πως μόνο το 11% των ανθρώπων τσέκαραν το κινητό τους μετά από κάποια ειδοποίηση. Το υπόλοιπο 89% το έκανε χωρίς κανένα λόγο, συχνά χωρίς να το σκέφτεται ή να συνειδητοποιεί ότι το κάνει ή γιατί το κάνει.
Σε έναν κόσμο που μας παρέχει συνεχώς ερεθίσματα, οι άνθρωποι αισθανόμαστε άσχημα όταν περνούν ακόμη και μερικά δευτερόλεπτα χωρίς να κάνουμε τίποτα. Το να πιάσεις και να κοιτάξεις το κινητό σου σε ανακουφίζει από την αμηχανία και τη δυσάρεστη αίσθηση που νιώθεις. Αυτή η ανακούφιση έκανε την αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Wharton School του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια Shiri Melumad να περιγράψει το κινητό σαν την «πιπίλα των ενηλίκων». Όπως ένα παιδί νιώθει ηρεμία αγγίζοντας την κουβέρτα ή το νάνι του, έτσι κι ένας ενήλικας εκτονώνει την αμηχανία που μπορεί να νιώθει σε ένα πάρτι ή τη συνήθειά του να κρατά το μυαλό του συνεχώς απασχολημένο τσεκάροντας το κινητό του.
«Ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να αναζητά ανταμοιβές όπως η γνώση, η ψυχαγωγία και η κοινωνική σύνδεση, τις οποίες δεν ήταν εύκολο να βρούμε πριν μπουν στη ζωή μας τα κινητά» αναφέρει ο Adrian Ward, αναπληρωτής καθηγητής στο McCombs School of Business στο Πανεπιστήμιο Austin Texas, ο οποίος ασχολείται με τη σχέση των ανθρώπων με την τεχνολογία.
Όπως εξηγεί ο Ward, η έλευση των κινητών στη ζωή μας έκανε διαθέσιμα ερεθίσματα για τον εγκέφαλο μας 24/7. Αν και μελέτες έχουν δείξει ότι συχνά το scrolling μπορεί να αυξήσει το αίσθημα της πλήξης, οι άνθρωποι αναζητούμε και τσεκάρουμε συνεχώς το κινητό μας ελπίζοντας κάτι ενδιαφέρον να συμβεί, κάτι πιο ενδιαφέρον από ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα γύρω μας.
Είναι τελικά κακό να τσεκάρεις το κινητό σου;
Ναι, το να το τσεκάρεις συνεχώς ενέχει κινδύνους. Μπορεί να εκτεθείς σε περιεχόμενο που δεν θα σου κάνει καλό, ενώ επίσης σου στερεί τις ευεργετικές συνέπειες του να μην κάνεις απολύτως τίποτα. Δεν είναι βέβαια κατ’ ανάγκη προβληματικό κάποιος να προσπαθεί να νιώσει καλά στέλνοντας μήνυμα σε έναν φίλο του ή βλέποντας ένα αστείο βίντεο στο TikTok μετά από μια αγχωτική εργάσιμη ημέρα.
Αν και οι επιστήμονες διαφωνούν μεταξύ τους, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η έντονη χρήση των smartphones και των social media βλάπτει την ψυχική ευεξία. Σε έρευνα του 2022, περίπου το 60% των ενηλίκων στις ΗΠΑ και το 80% των ατόμων κάτω των 30 ετών δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν «πάρα πολύ» το τηλέφωνό τους. «Ακόμη και το ότι οι άνθρωποι έχουν αυτή τη συνήθεια και νιώθουν ενοχές για αυτό προσθέτει άγχος και αρνητικά συναισθήματα σε μια συχνά ήδη επιβαρυμένη ψυχολογία», υποστηρίζει ο Heitmayer.
Δύο πρακτικές για να κρατήσεις τη συνήθεια υπό έλεγχο
1. Συνήθισε το να είσαι χωρίς το κινητό σου
Απομάκρυνε το κινητό από κοντά σου για κάποια διαστήματα μέσα στη μέρα. Δεν χρειάζεται να το κόψεις μαχαίρι. Για την ακρίβεια, υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι η απότομη διακοπή μπορεί να προκαλέσει αίσθημα άγχους. Την ώρα του φαγητού, όταν ασχολείσαι με ένα σημαντικό project της δουλειάς σου, όταν περνάς χρόνο με το σύντροφο ή τα παιδιά σου μην έχεις κοντά το κινητό σου.
2. Παρατήρησε τις αντιδράσεις σου στις χρήσεις του κινητού
Στο κινητό σου κάνεις καθημερινά πολλά και διαφορετικά πράγματα. Πώς αντιδράς σε καθεμία από αυτές τις διαφορετικές χρήσεις; Δες για παράδειγμα πώς νιώθεις όταν διαβάζεις ένα άρθρο, όταν κάνεις scrolling στα social ή όταν επικοινωνείς στο chat με έναν φίλο σου.
«Αν πιάνεις τον εαυτό σου να σκρολάρει τα βίντεο του TikTok χωρίς καν να προσέχεις τι είναι αυτό που βλέπεις, αφιέρωσε λίγο χρόνο για να σταματήσεις και να αναρωτηθείς τι σε οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά», προτείνει η Katy Tam, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, η οποία ερευνά την πλήξη και τα ψηφιακά μέσα. Η Tam μας παροτρύνει να σκεφτούμε αν θέλουμε πραγματικά να είμαστε στο TikTok ή απλώς αναβάλλουμε μια δουλειά που δεν μας είναι ευχάριστη.
