Οι στιγμές που έμειναν στην ιστορία των Μαραθωνίων… Στα πρώτα δευτερόλεπτα μετά τον κρότο της εκκίνησης, το σώμα απελευθερώνει τη ροή του αίματος και της αδρεναλίνης. Σαρανταπέντε λεπτά αργότερα, έχουν εξαντληθεί τα αποθέματα γλυκογόνου και το σώμα αντλεί ενέργεια από το σωματικό λίπος και την ενδομυϊκή πρωτεΐνη. Τότε, ίσως αντιληφθείς για πρώτη φορά το αίσθημα της δυσφορίας. Μένουν ακόμη πολλά χιλιόμετρα μέχρι τη γραμμή τερματισμού, χιλιόμετρα κατά τα οποία πρέπει να κρατήσει τον ρυθμό του ο αθλητής, να ενυδατώνεται τακτικά αλλά όχι με υπερβάλλοντα ζήλο, να αδειάσει το μυαλό του και να μείνει συγκεντρωμένος στον στόχο – ένα βήμα τη φορά.
Είναι ένα στοίχημα για την αντοχή και τη φυσική κατάσταση του ανθρώπινου σώματος. Ένα αγώνισμα το οποίο θεσπίστηκε με την έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων τον 19ο αιώνα, ορίζοντας την απόσταση της διαδρομής στα 42,195 χιλιομέτρων, κατά μίμηση του αγγελιοφόρου Φειδιππίδη απ’ την αρχαία Ελλάδα, ο οποίος διένυσε τρέχοντας την απόσταση μεταξύ Μαραθώνα και Αθήνας για να μεταφέρει το νικητήριο μήνυμα από τη Μάχη. Ήταν μια συμβολική απόφαση της διοργάνωσης, που έκτοτε ορίζει κάθε μαραθώνιο σε όλο τον κόσμο. Παράδοση έχτισαν πόλεις όπως η Βοστόνη, η Νέα Υόρκη, το Βερολίνο και το Σικάγο, οι διοργανώσεις των οποίων σήμερα χαρακτηρίζονται οι elite αυτού του αθλήματος, έχοντας αφήσει μεγάλες στιγμές στην ιστορία του αθλήματος. Στιγμές δόξας, έκπληξης, χαράς, στιγμές με τις οποίες καταρρίφθηκαν μύθοι και ιδεοληψίες, αλλά και στιγμές τις οποίες επιεικώς θα περιγράφαμε ως τραγελαφικές.
Η ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ξεκινάει στην Αθήνα το 1896, συνεχίζεται στο Παρίσι το 1900 και έπειτα στο Σεντ Λούις του Μιζούρι του 1904, όπου σημειώνονται και οι πρώτοι εκτός Ευρώπης. Μια στιγμή που έμελλε να μείνει στην ιστορία, αλλά όχι με την καλή έννοια.
Συνολικά, οι Αγώνες διήρκησαν τεσσερισήμισι μήνες και τα πιο τραγελαφικά περιστατικά καταγράφηκαν στον μαραθώνιο: έπειτα από περίπου τρεις ώρες τρεξίματος πάνω και κάτω σε βουνά, ενώ αρκετοί αθλητές είχαν παραδώσει από δηλητηριάσεις, σκόνες από οχήματα που έτρεχαν παράλληλα και σκυλιά που πήρα στο κατόπι το μπουλούκι, στη γραμμή τερματισμού φτάνει πρώτος ο Fred Lorz. Παραλαμβάνει το χρυσό, φωτογραφίζεται με την κόρη του Roosevelt, και λίγα λεπτά αργότερα αποδεικνύεται ότι κάλυψε μεγάλο μέρος της διαδρομής με αυτοκίνητο.
Tον Σεπτέμβριο του 1960, την προσοχή όλου του πλανήτη κλέβει ο μαραθωνοδρόμος Abebe Bikila, τερματίζοντας πρώτος στον μαραθώνιο των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων στη Ρώμη. Έτσι, ανακηρύσσεται πρώτος Αφρικανός που κερδίζει το χρυσό στην ιστορία της διοργάνωσης, έχοντας μάλιστα καλύψει όλη τη διαδρομή με γυμνά πόδια: ο Abebe Bikila προστέθηκε τελευταία στιγμή στην ομάδα της Αιθιοπίας, μετά τον τραυματισμό ενός ομοεθνή αθλητή του, και δεν υπήρχαν διαθέσιμα παπούτσια στο νούμερό του.
«Ήθελα ο κόσμος να μάθει ότι η χώρα μου, η Αιθιοπία, κέρδιζε πάντα με αποφασιστικότητα και ηρωισμό», δήλωσε μετά τη νίκη του.
Εάν δεν ήταν ένα άτομο-σύμβολα σαν την Kathrine Switzer, θα καθυστερούσε παραπάνω η αλλαγή του κανονισμού για την ισότιμη αθλητική συμμετοχή στη Νέα Υόρκη. Τον Απρίλιο του 1967, δηλώνοντας μόνο τα αρχικά K.V. Switzer κατάφερε και παρέλαβε το δελτίο συμμετοχής για τον Μαραθώνιο της Βοστόνης.
Εκείνη την εποχή, επικρατούσε η πεποίθηση ότι μια γυναίκα δεν μπορούσε να φτάσει τόσα μίλια, να ολοκληρώσει κάτι τόσο επίπονο. Κι έτσι, η παρουσία της άργησε να γίνει αντιληπτή, ο διοργανωτής προσπάθησε αλλά δεν μπόρεσε να τη σταματήσει, και τελικά τερμάτισε και σε καλό χρόνο.
Πέντε χρόνια αργότερα, άλλαξε η νομοθεσία συμπεριλαμβάνοντας και τις αθλήτριες.
Πίσω στο 1980, ήταν ακόμη άγνωστη η τεχνολογία του live tracking, και έτσι το νικητήριο μετάλλιο στον Μαραθώνιο της Βοστόνης του 1980 συνέβη να απονεμηθεί σε μια άγνωστη μέχρι τότε Κουβανο-Αμερικανή αθλήτρια που πέρασε τη γραμμή τερματισμού με τον τρίτο καλύτερο χρόνο στην ιστορία των γυναικών δρομέων.
Το όνομά της ήταν Rosie Ruiz και όπως αποδείχθηκε είχε καταφέρει να τρυπώσει στον αγώνα στο τελευταίο μίλι. Κάτι αντίστοιχο είχε πράξει στον μαραθώνιο της Νέας Υόρκης την προηγούμενη χρονιά, καλύπτοντας μέρος της διαδρομής με τον Ηλεκτρικό.
Η ηχηρή αποκάλυψη επέφερε αποκλεισμό στη Rosie Ruiz από τις μεγάλες δρομικές διοργανώσεις της χώρας.
Μέχρι το 1992 βρίσκονταν σε ισχύ οι φυλετικές διακρίσεις του Απαρτχάιντ, κρατώντας τους αθλητές και τις αθλήτριες της Νότιας Αφρικής στην αφάνεια. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, στον Μαραθώνιο της Νέας Υόρκης, ο Willie Mtolo εκπλήρωσε τον όρκο που είχε δώσει στον εαυτό του και πέρασε πρώτος τη γραμμή τερματισμού, σημειώνοντας ένα εμβληματικό γεγονός για την αποκατάσταση των μύθων σε όλο τον κόσμο για τις φυλετικές διακρίσεις.
Η τυπική απόσταση του Μαραθωνίου στη Νέα Υόρκη είναι 42 χιλιόμετρα και 195 μέτρα, εκτός εάν είσαι ο German Silva από το Μεξικό και αγωνίζεσαι το 1994: τη στιγμή που βρισκόταν ενάμιση χιλιόμετρο πριν τη γραμμή τερματισμού να μάχεται για την πρωτιά με τον Benjamín Paredes, στην προτελευταία στροφή, ο German Silva έκανε μια απρόσμενη παράκαμψη από τη διαδρομή προς το εσωτερικό του Central Park. Καταλαβαίνοντας το λάθος του, χωρίς να πανικοβληθεί, επέστρεψε στην κανονική πορεία και στα τελευταία 100 μέτρα πέρασε τον συναθλητή του, περνώντας στην ιστορία.
Την επόμενη χρονιά κέρδισε για δεύτερη φορά τον μαραθώνιο της Νέας Υόρκης, αλλά χωρίς να κάνει λάθος στροφή.
Είναι ένα από τα στιγμιότυπα που χαράχτηκαν στη μνήμη μας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα: στην κούρσα του μαραθωνίου, μερικά λεπτά πριν τον μεγάλο τερματισμό, τα βλέμματα όλων ήταν στραμμένα στον Βραζιλιάνο Vanderlei de Lima που προπορευόταν, όταν ένας Ιρλανδός θεατής διαπέρασε τον αστυνομικό κλοιό και ανέκοψε την πορεία του αθλητή.
Χάθηκαν 20 πολύτιμα δευτερόλεπτα, αλλά δεν χάθηκε η ψυχραιμία στο μυαλό του μαραθωνοδρόμου, που συνέχισε τη διαδρομή και τερμάτισε τρίτος στο Καλλιμάρμαρο, με ένα μεγάλο χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του. Η στάση του χαρακτηρίστηκε συνώνυμη του ολυμπιακού ιδεώδους, κερδίζοντας το τιμητικό μετάλλιο Pierre de Coubertin μαζί με το χάλκινο.
Με τον Αυθεντικό Μαραθώνιο του 2023, ο de Lima επιστρέφει στην Αθήνα για να αγωνιστεί.
Η ιστορία του Fauja Singh είναι από εκείνες που εμπνέουν: ξεκίνησε να προπονείται και έπειτα να αγωνίζεται σε δρομικές διοργανώσεις στα 89 του έτη, αφότου βίωσε την τραγική απώλεια της γυναίκας του όσο και του γιου του. «Ήταν ο τρόπος του Θεού να με κρατήσει ζωντανό», είχε δηλώσει ο ίδιος. Το 2011, το όνομά του έκανε τον γύρο του διαδικτύου, τερματίζοντας στον μαραθώνιο του Τορόντο σε ηλικία 100 χρονών. Έτσι, έγινε επίσημα ο μεγαλύτερος σε ηλικία μαραθωνοδρόμος.
Τα «χρυσά πόδια» του κατ’ επανάληψη μεταλλιούχου Eliud Kipchoge κατάφεραν το 2019 κάτι που οι επιστημονικές έρευνες προέβλεπαν ότι θα επιτευχθεί μετά το 2032 απ’ το ανθρώπινο σώμα: να καλύψει τη διαδρομή των 42,195 χιλιομέτρων σε λιγότερο από δύο ώρες, και συγκεκριμένα σε χρόνο 1:59:40. Το νούμερο αυτό σημαίνει πρακτικά ότι κάλυπτε το 100άρι σε 17 δευτερόλεπτα, για 422 φορές στη σειρά.
Ωστόσο, το ρεκόρ δεν καταγράφηκε στα πρακτικά του αθλήματος, διότι δεν συνέβη σε συνθήκες ανοιχτού μαραθωνίου. Στον ίδιο αθλητή ανήκει μέχρι σήμερα το επίσημο παγκόσμιο ρεκόρ με τον 2:01:39 που πέτυχε στο Βερολίνο το 2018.
«Ήθελα να τρέξω σε λιγότερο από δύο ώρες τον μαραθώνιο για να δείξω τη δύναμη του αθλητισμού», δήλωσε ο ίδιος, μεταφέροντας το μήνυμα ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να πετύχει τους στόχους του, όσο δύσκολοι και αν είναι, κάνοντας έτσι τον κόσμο καλύτερο.
