Απλά μαθήματα ευτυχίας… Ποιο είναι το νόημα της ευτυχίας κατά τον Αριστοτέλη; Πώς μπορεί κανείς να την κατακτήσει και πώς μοιάζει η αίσθησή της; Απλά μαθήματα από τον πρώτο διδάξαντα του είδους, που τείνουμε να ξεχνάμε.
«Η ευτυχία δεν υπάρχει, είναι μόνο μικρές στιγμές». «Η ευτυχία είναι αυτό που περιμένουμε να ‘ρθει». «Μην κυνηγάς την ευτυχία, αλλά την ευημερία». «Σημασία δεν έχει η επιτυχία, αλλά η ευτυχία». «Η ευτυχία είναι επιλογή». Πόσα και πόσα δεν έχουν ειπωθεί για την κατάσταση αυτή που όλοι ονειρευόμαστε, αλλά ο καθένας έχει στο μυαλό του διαφορετικά.
Πόσοι καθηγητές, γκουρού και επιστήμονες δεν έχουν μιλήσει για το δικαίωμα στην ευτυχία, τα βασικά βήματα που θα μας οδηγήσουν εκεί, ακόμη και τα διατροφικά μυστικά που θα την κάνουν πιο προσιτή… Και πόσες χιλιάδες χρόνια απασχολεί την ανθρωπότητα…
Από τους πρώτους που μίλησαν γι’ αυτήν ήταν ο Αριστοτέλης, ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, τον οποίο τείνουμε να ξεχνάμε, είτε επειδή μας φαίνεται «δύσκολος», είτε επειδή νομίζουμε ότι είναι απαρχαιωμένος. Κι όμως, μέσα στη διδασκαλία του υπάρχουν όλα αυτά που αργότερα ενστερνίστηκαν και ανέπτυξαν οι διάφοροι γκουρού της ευτυχίας.
Αριστοτέλης: Αναζητάμε την ευτυχία με 3 τρόπους
Οι ιδέες του Αριστοτέλη έχουν διαμορφώσει τη δυτική κοινωνία για σχεδόν 2.500 χρόνια, η διδασκαλία του χαίρει τεράστιας αναγνώρισης, όμως εξακολουθεί να μην φτάνει ως κάτι χρήσιμο στα αυτιά των σύγχρονων ανθρώπων. Αλήθεια, πώς μας μιλάει για την ευτυχία ο Αριστοτέλης;
Στο έργο του Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης θέτει ένα θαυμάσιο μοντέλο για το πώς τείνουμε να αναζητούμε την ευτυχία με 3 βασικούς τρόπους:
- Μέσω της ευχαρίστησης: με αισθητηριακές εμπειρίες, νόστιμο φαγητό, ακούγοντας μουσική, αναζητώντας συγκινήσεις, περιπέτειες κ.ο.κ.
- Μέσω της δημόσιας αναγνώρισης: η οποία περιλαμβάνει οποιαδήποτε φιλοδοξία επίτευξης φήμης / φήμης στην καριέρα μας, αλλά, πιο συχνά, έχει να κάνει με την πολύ πιο συνηθισμένη συνήθεια της αναζήτησης αποδοχής από φίλους, οικογένεια ή συναδέλφους κ.λπ.
- Μέσω του στοχασμού: ή, με άλλα λόγια, της εύρεσης της ευτυχίας εσωτερικά, και όχι εξωτερικά.
Αν και το συναίσθημα «να είσαι ευτυχισμένος» είναι μοναδικό για κάθε άτομο, αυτοί οι τρόποι αναζήτησης της ευτυχίας μοιάζουν πιο συνειδητοί και γνώριμοι σε όλους μας. Τι γίνεται όμως όταν προσπαθούμε να κατακτήσουμε την ευτυχία μέσω αυτών;
1. Η ευτυχία των απολαύσεων είναι φευγαλέα
Στην πρώτη περίπτωση, η ευτυχία μας θα είναι φευγαλέα. Για την ακρίβεια δεν θα είναι ακριβώς ευτυχία, αλλά απόλαυση. Και βέβαια μπορείς να γίνει κυνηγός της απόλαυσης και να την κατακτάς σε διάφορες στιγμές, το να περιμένεις όμως ότι θα ευτυχήσεις μέσα από αυτές είναι μάταιο.
Στην καλύτερη περίπτωση, θα περνάς όμορφα κάποιες ώρες και τις υπόλοιπες θα νιώθεις άδειος και ματαιωμένος και θα αγωνιάς για την επόμενη κατάκτηση. Το κυνήγι αυτής της ευτυχίας μπορεί να σου γυρίσει μπούμερανγκ.
2. Αναγνώριση και αποδοχή: Όταν οι άλλοι επισκιάζουν εσένα
Στη δεύτερη περίπτωση και πάλι τα πράγματα πηγαίνουν καλά μέχρις ενός σημείου. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η επιτυχία των Social Media, που στόχο έχουν να μας δείξουν ωραίους και καλούς. Ακολουθώντας όμως αυτή την τακτική δεν αποκλείεται να χάσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, καθώς θα νιώθουμε όμορφα, μόνο αν αρέσουμε στους άλλους.
Μπορεί στο τέλος να καταλήξουμε να γίνουμε εκείνοι που θέλουν να ευχαριστούν μονίμως τους άλλους και τελικά να παραμελήσουμε τις δικές μας ανάγκες και επιθυμίες, αφού η δική μας αντίληψη για τον εαυτό μας θα περνάει πάντα από την κρίση των άλλων.
3. Η εσωτερική ευτυχία του στοχασμού
Αν και οι δύο παραπάνω μέθοδοι, δεν αποκλείεται να μας βοηθήσουν στην κατάκτηση ευτυχισμένων στιγμών, με την προϋπόθεση ότι τις χρησιμοποιούμε με μέτρο, ο στοχασμός φαίνεται ότι είναι πιο αποτελεσματικός όσον αφορά αυτό που θεωρούμε ευτυχία.
Εδώ, δεν εξαρτιόμαστε πλέον από εξωτερικούς παράγοντες για την κατάκτηση της ευτυχίας. Αντίθετα, μαθαίνουμε ότι υπάρχει ένα εσωτερικό είδος ευτυχίας – που έρχεται με τη μορφή ονείρων, φαντασίας, αναπόλησης ή της απλής χαράς του να κάθεσαι και να είσαι παρών στη στιγμή – το οποίο μπορεί να μην είναι τόσο συναρπαστικό όσο τα άλλα, αλλά είναι σίγουρα πιο αξιόπιστο.
Μπορείς να κατακτήσεις την «εσωτερική ευτυχία»;
Η ευτυχία μέσ του στοχασμού μπορεί να είναι μέρος μιας δραστηριότητα όπως ο διαλογισμός, όπου στόχος είναι ουσιαστικά να κάνει το μυαλό να αδειάσει και να βρει γαλήνη στην ενσυνείδητη παρουσία στο εδώ και τώρα.
Αλλά αυτή είναι μόνο μία επιλογή. Μπορούμε να επιλέξουμε κάποια μορφή καλλιτεχνικής δραστηριότητας, να παίξουμε μουσική, ή απλώς να γευτούμε τη χαρά της δημιουργίας με τον δικό μας τρόπο και σίγουρα όχι με στόχο να εισπράξουμε αποδοχή και θαυμασμό για αυτό που έχουμε δημιουργήσει.
Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσαμε να επιλέξουμε μια σωματική δραστηριότητα ή μια ήπια άσκηση, προκειμένου να εκτιμήσουμε την κίνηση και όσα αυτή προσφέρει, αλλά όχι για να «χτίσουμε» μυς ή να φτιάξουμε το ιδανικό σώμα.
Με τον τρόπο της ενσυνείδητης εμπειρίας, ακόμη και το καθάρισμα του σπιτιού μπορεί να μεταμορφωθεί σε κάτι ευχάριστο, με την έννοια ότι θα απολαύσουμε πραγματικά το επίτευγμα να φρεσκάρουμε και να ανανεώσουμε τον χώρο μας.
Με τι μοιάζει η «εσωτερική ευτυχία» του Αριστοτέλη
Οι δυνατότητες είναι απεριόριστες. Και αυτό είναι το σημαντικό στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη που, ενθαρρύνοντας τον στοχασμό, δεν υποστηρίζει ούτε τον ασκητισμό ούτε την άρνηση των αισθήσεων.
Όπως εξηγεί αλλού, μια ευτυχισμένη ζωή ιδανικά περιλαμβάνει υγεία, οικονομική άνεση, γνώσεις, καλές σχέσεις και μια ικανοποιητική σταδιοδρομία. Αλλά, αν προσεγγίσουμε τη ζωή μας πρώτα μέσα από μια στοχαστική προοπτική, όχι περιμένοντας τα πράγματα να γίνουν ή να έρθουν σε εμάς, αλλά εμείς να τα βιώνουμε συνειδητά, θα μάθουμε σιγά-σιγά ότι μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι ακόμη και χωρίς ευνοϊκές εξωτερικές συνθήκες.
Και, ως αποτέλεσμα αυτής της συνειδητοποίησης, κάθε στιγμή ή κατάσταση ευτυχίας που θα κατακτάμε θα είναι πιο κοντά στο νόημα της αληθινής ευτυχίας και δεν θα χάνεται, γιατί θα έχει γίνει εσωτερικό μας βίωμα. Σα να κολυμπάς σε έναν όμορφο, ήρεμο ωκεανό, αντί να στριφογυρίζεις συνεχώς από τα κύματα. Αυτή θα είναι η αίσθηση.
