Mια από τις πιο αγαπημένες φράσεις των απανταχού φιλολόγων και άλλων ειδικών επί της όποιας γλώσσας, είναι πως πρόκειται για κάτι ρευστό που αλλάζει συνεχώς. Προφανώς και αυτό έχει να κάνει με εσένα, με εμένα και τον εκπρόσωπο κάθε άλλης γενιάς που προσπαθεί να προσαρμοστεί στην εποχή της -τις ανάγκες των ανθρώπων, το ενδιαφέρον τους να επαναστατήσουν όταν είναι νέοι, τις τεχνολογικές καινοτομίες, τα trends κ.α.
Μετά την εμφάνιση των social media στη ζωή μας, ο ρυθμός της αλλαγής έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, με τις φράσεις που χρησιμοποιούν οι νεότερες γενιές να καθιερώνονται από την κουλτούρα του διαδικτύου.
Έτσι, κάθε χρόνο τα αρχαιότερα λεξικά του πλανήτη εμπλουτίζονται με τις κυρίαρχες τάσεις, πριν αναδείξουν τη λέξη της χρονιάς.
Για το 2024 το Oxford University Press διάλεξε το “brain rot” (εγκεφαλική σήψη -επιδείνωση της ψυχικής ή διανοητικής κατάστασης ενός ατόμου ως αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης χαμηλής ποιότητας ψηφιακού περιεχομένου), το Cambridge University Press το “manifestation” (να εκφράζεις όσα θες να πετύχεις, με την πεποίθηση ότι θα τα καταφέρεις), το Collins Dictionary βράβευσε το “brat” (το άτομο που χαρακτηρίζεται από μια σίγουρη, ανεξάρτητη και ηδονιστική στάση) και το πιο παλιό λεξικό των ΗΠΑ, το Merriam Webster το “polarization” (πόλωση).
Το Global Story, podcast του BBC World Service ερεύνησε με τη βοήθεια γλωσσολόγων το πώς η μαζική μετανάστευση του πώς ζούμε τη ζωή μας online έχει επηρεάσει τη γλώσσα που μιλάμε στον πραγματικό κόσμο.
Τονίζεται πως πάντα η γλώσσα άλλαζε. Ουδέποτε όμως, αυτό γινόταν με τον ρυθμό που συμβαίνει τώρα.
Ποιοι φτιάχνουν τη νέα γλώσσα
Πολλές από τις λέξεις που δεν υπήρχαν μέχρι πρότινος, αλλά τώρα κυριαρχούν προέρχονται από εσωτερικές συνομιλίες online γκρουπ. Μετά γίνεται η παρουσίαση στη μάζα (στα social media) κι εκείνη αποφασίζει αν θα κρατήσει ή θα απορρίψει κάτι.
Οι γλωσσολόγοι τόνισαν πως «βλέπουμε πολλές λέξεις που προκύπτουν από μαύρους και Λατίνους μέλη της LGBT+ κουλτούρας των ΗΠΑ, όπως το “it’s giving” (περιγράφει την εμφάνιση ή το vibe κάποιου ατόμου ή πράγματος, με θετική ειρωνική χροιά -μια ιδιαίτερα έντονη, υπερβολική ή δραματική κατάσταση ή εμπειρία) ή το “slay” (το λέμε για να εκφράσουμε τον θαυμασμό μας σε κάποιον που έχει υλοποιήσει έναν στόχο του ή για την εμφάνισή του). Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για όρους μιας υποκουλτούρας (μιας υποομάδας) του 2000.
«Είναι λίγο πιο παλιές από ό,τι πιστεύουμε. Όταν αλλάζει η γλώσσα μέσω των social media, πιστεύουμε πως ο όρος είναι νέος. Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιείται καιρό. Χρειάζεται όμως, να τον αναφέρει ένας πιο influential άνθρωπος για να γίνει γνωστός παντού».
Συγκριτικά με το πώς άλλαζε παλιά η γλώσσα, αυτό που συμβαίνει τώρα γίνεται σε καταιγιστικό ρυθμό. Όποιος καταναλώνει mass media στα social media, βλέπει μια πολύ ποικιλόμορφη ποικιλία διαφορετικών φωνών, από όλον τον κόσμο. Από όπου και αν είναι, χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα, όταν δεν υπήρχε η ομογενοποίηση που έφεραν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ένα μεγάλο ποσοστό του λεξιλογίου που αναδύεται τα τελευταία χρόνια, προέρχεται από το blogging, την online επικοινωνία κοινοτήτων μέσω γραπτών μηνυμάτων. Όπου και αν είσαι, θα δεις ένα YOLO ή ένα FOMO. Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Όπως έχει ενδιαφέρον ότι δεν προφέρουμε κάθε γράμμα του κάθε ακρωνυμίου, αλλά ως υπάρχουσα λεκτική δομή, ώστε να ακούγεται ως κανονική λέξη.
Το φαινόμενο Linguicide
Ως Language Death -εναλλακτικά linguicide δηλαδή γλωσσοκτονία- περιγράφεται το φαινόμενο μιας γλώσσας που εξαφανίζεται ή τείνει προς την εξαφάνιση ή ίσως ακόμα και να πεθαίνει από πολιτικά ή φυσικά αίτια και πιο σπάνια, από glottophagy. Είναι η απορρόφηση ή η αντικατάστασή της από άλλη γλώσσα που γίνεται κυρίαρχη.
Μια γλώσσα πεθαίνει όταν χάνει τους μητρικούς ομιλητές της. Οι ειδικοί τόνισαν ότι πρόκειται για κάτι που συμβαίνει «με ανησυχητικό ρυθμό» σε όλον τον κόσμο.
Η γλώσσα εξαφανίζεται γιατί ποινικοποιείται (πχ πόλεμος, γενοκτονία). Μπορεί ωστόσο, η linguicide να είναι πιο συγκαλυμμένη. Οι γλωσσολόγοι έχουν περιγράψει γλώσσα που σχετίζεται περισσότερο με ντροπή. Οι ομιλητές νιώθουν τεράστια ντροπή να τη μιλήσουν. Είναι τόσο μεγάλη αυτή η ντροπή που αρχίζουν και μιλούν μια άλλη γλώσσα.
Τι είναι επιτέλους αυτό το Skibidi
Οι γλωσσολόγοι εξήγησαν πως οι περισσότεροι όροι που καθιερώνουν οι GenZ-Alpha είναι ρευστοί, γραμματικά.
Για παράδειγμα, το Skibidi που προφέρεται ως skipitty. Δεν έχει εγγενές νόημα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επίθετο που σημαίνει cool, κακό ή χαζό, ανάλογα με το πλαίσιο της χρήσης -«κολλάει» με όλα και πάντα. Αν όμως, ρωτήσουμε τα παιδιά για το νόημα, η συντριπτική πλειοψηφία δεν το γνωρίζει.
Οι ειδικοί συμφώνησαν πως τα νεαρότερα σε ηλικία μέλη της Gen Z και τα μεγαλύτερα της Alpha χρησιμοποιούν ένα νέο λεξιλόγιο που δείχνει τελείως και απολύτως αποκλειστικό. Δηλαδή, δικαίωμα χρήσης έχουν μόνο τα μέλη αυτής της γενιάς που συνήθως χλευάζουν κάποιον μεγαλύτερο που προσπαθεί να εντάξει έναν δικό τους όρο στις προτάσεις του. Άπαξ και η έμπνευση γίνει κοινής χρήσης, αποσύρεται -από τους νέους.
«Αυτό είναι μέρος της αποκλειστικής χρήσης της γλώσσας κάθε γενιάς. Όταν είσαι σε μια ομάδα και χρησιμοποιείς φράσεις που σηματοδοτούν το ότι είσαι μέλος της. Το λεπτό που αρχίζεις να ακούς τις φράσεις να υιοθετούνται από άτομα εκτός της ομάδας, παύουν να είναι κάτι δικό σας. Οπότε το γκρουπ προχωρά σε αντικατάσταση με μια νέα φράση».
Χαρακτηριστικά, η νεολαία δεν χρησιμοποιεί πια τo rizz (ικανότητα να πλησιάζουμε με αυτοπεποίθηση ανθρώπους και να τους φλερτάρουμε, δίχως άγχος), όρος που αναδείχθηκε το 2023 ως λέξη της χρονιάς από το Oxford University. Προτιμά το rizzler, που είναι ο άνθρωπος που έχει rizz (duh).
Οι μισές γλώσσες θα εξαφανιστούν ως το τέλος του αιώνα
Με την όποια γλώσσα να αλλάζει καθημερινά, προκύπτει το εύλογο ερώτημα πώς μπορεί να είναι σε μια 20ετια. Ενδέχεται η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας να οδηγήσει κάποια άλλη στην εξαφάνιση; Να εξαφανιστεί γλώσσα εξαιτίας αυτών που θα καταναλώνει ο κόσμος online και να αλλάξει ο τρόπος που μιλάμε στα σπίτια μας;
Οι γλωσσολόγοι είπαν πως ναι, αυτά τα ενδεχόμενα είναι υπαρκτά. Πάντα «πέθαιναν» γλώσσες. Ένα όμως, από τα χαρακτηριστικά της κάθε γλώσσας στην εποχή των social media είναι η ομογενοποίηση. Κατά συνέπεια, η linguicide γίνεται επείγον και πιεστικό θέμα, καθώς πιστεύεται ότι έως το τέλος του τρέχοντος αιώνα, οι μισές γλώσσες του πλανήτη θα έχουν εξαφανιστεί.
Την ίδια ώρα, υπάρχει ένας δημόσιος διάλογος για το πώς μια γλώσσα που φαίνεται να πεθαίνει, που γίνεται είδος προς εξαφάνιση, μπορεί να αναστηθεί και να αποκτήσει νέους ομιλητές και το παράδειγμα προς μίμηση είναι η γλώσσα των Μαορί, με τους καθημερινούς ομιλητές να έχουν αυξηθεί κατά πολύ.
Κατά τους ειδικούς, στην υπηρεσία των ανθρώπων που θέλουν να διατηρήσουν τη γλώσσα τους έρχεται και η τεχνητή νοημοσύνη, που προσφέρει πολύ γρήγορα τους τρόπους σε όσους θέλουν να κρατήσουν ζωντανή μια γλώσσα. «Πρέπει όμως, να γίνονται όλα με επιτήρηση, ώστε η AI να μην παρασυρθεί και αρχίζει να φτιάχνει τους δικούς της άκυρους όρους που δεν θα βοηθήσουν στη διατήρηση της όποιας γλώσσας».
