Ο φόβος της αποτυχίας είναι πάντα παρών, αλλά δεν πρέπει να μας κρατά πίσω. Πώς θα καταφέρουμε να τον ξεπεράσουμε; Κι αν δεν τα καταφέρω; Τι θα πουν οι συνεργάτες μου, αν αποτύχω; Πώς θα κρίνει η κοινωνία το λάθος μου; Τι θα συμβεί, αν… Ερωτήματα που επαναλαμβάνονται διαρκώς στο μυαλό μας, κάθε φορά που σκεφτόμαστε να κάνουμε μια αλλαγή, να πάρουμε ένα ρίσκο. Στην εποχή της αριστείας, η αποτυχία είναι ένα μεγάλο κακό, που καλύτερα να μην μας βρει!
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο φόβος να μην τα καταφέρουμε είναι ένας από τους πιο κοινούς και τους πιο «δημοκρατικούς», αφού δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε νέους και ηλικιωμένους, άπειρους ή έμπειρους. Για παράδειγμα, ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο πιο κοινός φόβος των φοιτητών τους ήταν το ενδεχόμενο να μην τα καταφέρουν σε μια δημόσια ομιλία. Έρευνα του 2018 έδειξε ότι το 90% των CEOs παραδέχονται ότι ο φόβος της αποτυχίας τούς κρατάει ξύπνιους το βράδυ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ανησυχία. Είναι συχνά ένας από τους φόβους που μας εμποδίζουν να εξελιχθούμε.
Όσο περνούν τα χρόνια, η κατάσταση φαίνεται να χειροτερεύει. Στις ΗΠΑ, μια χώρα που θεωρείται ότι διαθέτει ριψοκίνδυνους επιχειρηματίες, το ποσοστό των ενήλικων Αμερικάνων που έχουν την ευκαιρία να ξεκινήσουν μια επιχείρηση αλλά δεν προχωρούν γιατί φοβούνται μην αποτύχουν έχει αυξηθεί τις τελευταίες δυο δεκαετίες.
«Μια πιθανή ερμηνεία είναι η δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που μετατρέπουν ένα απλό στραβοπάτημα σε… βιβλική καταστροφή. Από την άλλη, οι υπερπροστατευτικοί γονείς της γενιάς των Baby Boomers στέρησαν από τα παιδιά τους την ευκαιρία να αναπτύξουν συναισθηματική αντοχή, ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τις αναπόφευκτες αποτυχίες της ενήλικης ζωής», εξηγεί ο Arthur Brooks, κοινωνικός επιστήμονας και καθηγητής του Harvard.
Γιατί φοβόμαστε τόσο την αποτυχία;
Από πού πηγάζει ο φόβος της αποτυχίας; Η απάντηση δεν είναι πάντα προφανής. Από τη μία, μπορεί να είναι το ενδεχόμενο κάποιου προβλέψιμου αρνητικού αποτελέσματος. Για παράδειγμα, μπορεί να φοβόμαστε να κάνουμε μια παρουσίαση, γιατί αν δεν τα καταφέρουμε, θα χάσουμε μια προαγωγή. Από την άλλη, μπορεί να σχετίζεται με ένα άγνωστο αποτέλεσμα – τουλάχιστον για τους πιο ανήσυχους χαρακτήρες. Πειράματα έχουν δείξει ότι όσοι υποφέρουν από άγχος έχουν την τάση να αποφεύγουν τη λήψη αποφάσεων, όταν το αποτέλεσμα των επιλογών τους είναι αβέβαιο.
Ερευνητές διαπίστωσαν, επίσης, ότι οι άνθρωποι που φοβούνται έντονα την αποτυχία διαθέτουν δύο χαρακτηριστικά:
- Δεν παίρνουν μεγάλη ευχαρίστηση από τα επιτεύγματά τους και την κατάκτηση των στόχων τους.
- Φοβούνται ότι δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά σε μια κρίσιμη στιγμή.
Με άλλα λόγια, κίνητρό τους δεν είναι τόσο το τι μπορεί να κερδίσουν, όσο το άγχος μιας ενδεχόμενης αποτυχίας. Έτσι, ενώ η προσπάθεια κατάκτησης ενός στόχου θα μπορούσε να είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι προς έναν ωραίο προορισμό, τελικά μοιάζει με έναν κοπιαστικό και εξουθενωτικό αγώνα.
Δεν χρειάζεται να είμαστε ατρόμητοι
Παραδόξως, οι άνθρωποι που φοβούνται την αποτυχία δεν χρειάζεται να γίνουν ατρόμητοι προκειμένου να κατακτήσουν την ευτυχία. Αντ’ αυτού, ο καλύτερος τρόπος για να κατευνάσουν τον φόβο τους είναι να επικαλεστούν το θάρρος που έχουν μέσα τους, σύμφωνα με τον ψυχολόγο Stanley Rachman, ο οποίος μελέτησε άτομα με επικίνδυνα επαγγέλματα, όπως οι αλεξιπτωτιστές και οι πυροσβέστες.
Ο Rachman κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ενώ κι εκείνοι φοβούνται την αποτυχία (στην περίπτωσή τους, μάλιστα, μια αποτυχία μπορεί να έχει τρομακτικές συνέπειες), επιλέγουν να εστιάσουν στο θάρρος τους και έτσι είναι σε θέση να λειτουργούν. Όπως υποστηρίζει, η έλλειψη φόβου είναι κάτι αφύσικο, ακόμη και επικίνδυνο, γιατί οδηγεί σε ανόητα ρίσκα και κακές αποφάσεις. Το θάρρος, όμως, εξισορροπεί τη σύνεση και την αποφασιστικότητα.
