Πώς να την αντιληφθούν οι γονείς και τι πρέπει να κάνουν για την διάσπαση προσοχής! Πολλά παιδιά, κυρίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου χαρακτηρίζονται από τους γονείς και τους δασκάλους ως «ζωηρά», «υπερκινητικά», ή «απρόσεκτα».
Πότε όμως τα χαρακτηριστικά αυτά πρέπει να αρχίζουν να μας προβληματίζουν;
Όταν επηρεάζεται έντονα η καθημερινή ζωή του παιδιού και η σχολική του επίδοση, τότε αποτελούν πιθανόν συμπτώματα μιας διαταραχής, η οποία αποκαλείται διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας. Έχουν διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί της ΔΕΠ-Υ και έχουν χρησιμοποιηθεί ποικίλοι όροι (όπως έλλειμμα προσοχής-απροσεξία, υπερκίνηση, σύνδρομο υπερκινητικότητας, σύνδρομο του υπερκινητικού παιδιού κ.ά.). Η συχνότητα του φαινομένου κυμαίνεται στο 3-7% του σχολικού πληθυσμού και υπάρχει υπεροχή των αγοριών σε αναλογία 2-9:1. Το θέμα της αιτιολογίας του φαινομένου παραμένει ασαφές, ωστόσο οι μελετητές έχουν εστιάσει στους νευροβιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Διαγνωστικών Κριτηρίων (DSM-IV) (1994), διακρίνονται τρεις τύποι:
- O κυρίαρχος τύπος της ελλειμματικής προσοχής
- Ο κυρίαρχος τύπος της υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας
- Ο συνδυαστικός τύπος της ελλειμματικής προσοχής και της υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας
Αυτό που πρέπει να διευκρινιστεί είναι πως η εμφάνιση των συμπτωμάτων διαφοροποιούνται μεταξύ τους.
Ποια είναι τα συμπτώματα του κάθε τύπου;
Α. Συμπτώματα ελλειμματικής προσοχής:
- Αποτυγχάνει να προσέχει λεπτομέρειες ή κάνει απρόσεκτα λάθη
- Δυσκολία να συγκεντρώνει την προσοχή του
- Δεν δείχνει να προσέχει όταν του μιλούν
- Δεν ακολουθεί οδηγίες ή δεν αναλαμβάνει καθήκοντα
- Δυσκολεύεται να οργανώνει εργασίες και δραστηριότητες
- Αποφεύγει ή δεν αναλαμβάνει εργασίες που απαιτούν σταθερή νοητική προσπάθεια
- Συχνά χάνει πράγματα αναγκαία στις εργασίες του
- Αποσπάται από άσχετους θορύβους
- Ξεχνάει καθημερινές δραστηριότητες
Β. Συμπτώματα υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας
- Υπερκινητικότητα
- Κινεί νευρικά τα χέρια ή τα πόδια ή περιφέρεται ανυπόμονα
- Εγκαταλείπει τη θέση του σε απρόσμενο χρόνο
- Τρέχει εδώ και εκεί ή σκαρφαλώνει ψηλά με ακατάλληλο τρόπο
- Δυσκολεύεται να παίζει ήρεμα ή να συμμετέχει σε ήρεμες δραστηριότητες
- Βρίσκεται συχνά σε κατάσταση <<φυγής>> (onthego) ή δείχνει σαν να <<οδηγείται από μία μηχανή>>
- Παρορμητικότητα
- Δίνει απερίσκεπτα απαντήσεις πριν ακόμα ολοκληρωθούν οι ερωτήσεις
- Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
- Διακόπτει ή παρενοχλεί τους άλλους
Πρακτικές συμβουλές για γονείς:
Αρχικά οι γονείς θα πρέπει να έχουν κοινή πορεία αντιμετώπισης και συμπεριφοράς απέναντι στο παιδί τους. Τα όρια και οι κανόνες θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα και οι γονείς να είναι συνεπείς σε αυτά που θέτουν. Ωστόσο, οι τιμωρίες πρέπει να διατυπώνονται σε ήρεμο τόνο και να είναι κατανοητές στο παιδί.
Ακόμα, ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι συγκεκριμένος και αφαιρετικός, δηλαδή το γραφείο να έχει μόνο τα απαραίτητα αντικείμενα. Είναι σημαντικό η μελέτη στο σπίτι να είναι οργανωμένη (π.χ. χρήση πίνακα ανακοινώσεων) και γεμάτη διαλείμματα. Καλό είναι να ξεκινήσετε με τα μαθήματα που απαιτούν απομνημόνευση με τη χρήση σχεδιαγραμμάτων και τα μεγάλα κεφάλαια να τα διαβάζει τμηματικά υπογραμμίζοντας τα κύρια σημεία. Μη ξεχνάτε να επαινείτε τη προσπάθεια του και οι απαιτήσεις σας να είναι προσαρμοσμένες στις δυνατότητες του παιδιού κι όχι στις δικές σας.
Επιπλέον, οι δραστηριότητές του πρέπει να είναι όσο τον δυνατόν πιο ομαδικές και να του ασκούν τη συγκέντρωση της προσοχής (π.χ. σκάκι, πάζλ). Η θεατρική – μουσική έκφραση και ο χορός ενδείκνυνται για τη βελτίωση της αυτοέκφρασης και του οπτικο-κινητικού συντονισμού.
Γενικότερα, πρέπει να διαμορφώσετε την καθημερινότητα του παιδιού σας με δραστηριότητες υπευθυνότητας και οργάνωσης (π.χ. λίστα με ψώνια, επιλογή από το προηγούμενο βράδυ των ρούχων, προετοιμασία τσάντας με βάση το πρόγραμμά του κ.ά.). Αναθέστε του δουλειές στο σπίτι (καθάρισμα δωματίου, πλύσιμο πιάτων).Τέλος κρίνεται απαραίτητη η συχνή επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό.
