Δεν είναι λίγες οι φορές που όλοι στη μέχρι σήμερα ζωή μας έχουμε ακούσει τη φράση «κάθε εμπόδιο για καλό». Κάποιες φορές συμφωνήσαμε, κάποιες άλλες όχι. Στην περίπτωση της Ιωάννας, η ζωή την έφερε αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα που κάποιοι θα χαρακτήριζαν ανυπέρβλητο. Έχασε την όρασή της στη θερμοκοιτίδα όπου μπήκε επειδή γεννήθηκε πρόωρα. Εκείνη όμως δεν το έβαλε κάτω. Αντιθέτως πείσμωσε και έγινε πιο δυνατή. Έτοιμη να αντιμετωπίσει τα πάντα. Να ξεπεράσει τα πάντα. Να καταφέρει τα πάντα.
Ο λόγος για την Ιωάννα -Μαρία Γκέρτσου, ψυχολόγο και Πρόεδρο της Σχολής Σκύλων Οδηγών τυφλών «Λάρα», τη μοναδική τέτοια σχολή στην Ελλάδα που ίδρυσε ένας άνθρωπος τυφλός. Το γεγονός ότι δεν έχει την όρασή της, όχι μόνο δεν την κράτησε στάσιμη, μα αντιθέτως έγινε η κινητήριος δύναμή της προκειμένου παρά τις δυσκολίες να παλέψει, να σπουδάσει, να είναι όχι απλώς δημιουργική αλλά να προσφέρει στην κοινωνία ένα ανεκτίμητο έργο: την πρώτη σχολή εκπαίδευσης σκύλων που χρησιμοποιούνται ως οδηγοί τυφλών. Έδωσε μάλιστα στη σχολή το όνομα του πρώτου της σκύλου, της Λάρας (laraguidedogs.gr) και μέσα από αυτή έχει βοηθήσει πολλούς συνανθρώπους που έχουν τυφλωθεί να ζήσουν μια ευκολότερη κοινωνική ζωή.
Συνέντευξη στη Λιάνα Μπουκουβάλα
Παιδικά χρόνια
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Γλυφάδα. Έζησα εκεί όλα μου τα χρόνια ώσπου οι γονείς μου μετακόμισαν στο Χαλάνδρι και έτσι και εγώ βρέθηκα σήμερα να ζω εδώ. Έχω μία αδερφή μεγαλύτερη η οποία ζει μόνιμα στο Βέλγιο. Το αστείο ξέρεις ποιο είναι; Ότι για πρώτη φορά ήρθε στο Βέλγιο όταν εγώ ζούσα εκεί, όταν είχα πάει με το πρόγραμμα Erasmus. Εγώ γύρισα κι εκείνη… έμεινε! (Γέλια).
Σπουδές
Έχω σπουδάει ψυχολογία στην Πάντειο και έπειτα έκανα ένα μεταπτυχιακό στις Γνωσιακές επιστήμες. Ωστόσο παρότι πέρασα ψυχολογία δεν ήμουν ποτέ το παράδειγμα ενός καλού μαθητή. Το να πηγαίνω στο σχολείο ήταν για μένα λιγάκι… αγγαρεία. Μου φαίνονταν άχρηστα τα όσα έπρεπε να κάθομαι να ακούω υποχρεωτικά. Γενικά δεν εκτιμώ πολύ θετικά το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα μας. Πιστεύω ότι δεν βοηθά το μαθητή κι αυτό γιατί δεν δίνει έμφαση στα ταλέντα, στις ικανότητες και στις ανάγκες του. Αντιθέτως το σχολείο μπορεί να γίνει στιγματιστικό, με όλη αυτή τη νοοτροπία της βαθμολογίας, του απουσιολόγου κτλ. Γενικά νομίζω ότι ενώ τα χρόνια περνούν δεν εξελίσσεται. Εγώ μόνη μου έμαθα ό,τι έμαθα, αφού έξω από το σχολείο ρουφούσα κυριολεκτικά τα πάντα κι αναζητούσα τη γνώση. Διάβαζα πολλά εξωσχολικά βιβλία. Έβλεπα πολλές ταινίες… Γενικά ήμουν τυχερή γιατί μεγάλωσα με δύο γονείς που τους άρεσε να ψάχνονται γενικά. Να διαβάζουν… Πολύ προοδευτικά μυαλά που με βοήθησαν να εξελίξω τα ταλέντα μου. Που πίστευαν πολύ σε εμένα και τις ικανότητές μου και που δεν με πίεσαν ποτέ και για τίποτα. Ήθελαν απλά να είμαι ευτυχισμένη.
Η βλάβη στην όραση
Υπέστην βλάβη στην όραση καθώς επειδή γεννήθηκα πρόωρα, περίπου 850 γραμμάρια, υπήρξε κακή παροχή οξυγόνου όταν νοσηλευόμουν στη θερμοκοιτίδα. Η βλάβη που έπαθα λέγεται αμφιβληστροειδοπάθεια της προωρότητας. Η τύφλωση που μου προκλήθηκε, είναι ολική καθώς δεν βλέπω παρά απειροελάχιστα από το αριστερό μου μάτι. Μιλάμε δηλαδή για πλήρη απώλεια όρασης. Η βλάβη μου αυτή ήταν λοιπόν σημαντικός σταθμός στη ζωή μου αλλά δεν την άφησα να με προσδιορίσει. Παρότι δεν σου κρύβω πως υπήρξαν στιγμές που θύμωσα με αυτό που μου συνέβη, που ένιωσα αδικημένη. Το ξεπέρασα όμως. Και κατάφερα να είμαι ανεξάρτητη, σπούδασα, εργάζομαι, κάνω διάφορες δραστηριότητες και στέκομαι καλά στα πόδια μου.
Πως είναι να ζεις χωρίς την όρασή σου
Δύσκολα. Δεν είναι εύκολο. Κι αυτό γιατί πρέπει πάντα να επενδύεις στον εαυτό σου, να διεκδικείς, να βρίσκεις λύσεις για πράγματα που δεν είναι σχεδιασμένα για σένα, να προσπαθείς να προσαρμοστείς στον τρόπο που οι άλλοι υπάρχουν, εργάζονται, λειτουργούν… Γιατί ποτέ δεν προσασμόζεται κανείς σε μένα, πρέπει πάντα εγώ να προσαρμόζομαι στους άλλους… Να σκέφτεσαι σα να βλέπεις γιατί οι πλειοψηφία των ανθρώπων βλέπουν και ξεχνούν ότι δεν βλέπω εγώ… Τα καθημερινά πράγματα που για κάποιον μπορεί να είναι πολύ απλά για μένα και για όλους όσουν έχουν βλάβη στην όραση δεν είναι. Δεν μπορείς για παράδειγμα, να κάτσεις σε μία βιβλιοθήκη να διαβάσεις ένα βιβλίο. Ή μπορεί να πας σε μία δημόσια υπηρεσία και να μην μπορείς να διαβάσεις την ταμπέλα. Ή να πας σε ένα εστιατόριο και να μην μπορείς να διαβάσεις το μενού. Ή να είσαι σε ένα δρόμο και να μην μπορείς να διαβάσεις σε ποιο δρόμο βρίσκεσαι. Και το πρόβλημα μέσα στα όσα χρόνια ζω στην Ελλάδα βλέπω ότι δεν βελτιώνεται. Το κράτος δεν μεριμνά για να έχουν οι τυφλοί άνθρωποι εξειδικευμένη φροντίδα, είτε είναι μωρά, είτε πηγαίνουν σχολείο, είτε είναι ηλικωμένοι. Ειδικά στην επαρχία δεν έχουν καμία φροντίδα οι άνθρωποι. Βλέπουμε ότι ακόμα κυριαρχεί η κουλτούρα του να παρκάρει κανείς όπου θέλει χωρίς να τον νοιάζει, να βγάζουν τα τραπεζοκαθίσματά τους κάποιες επιχειρήσεις στο πεζοδρόμιο χωρίς να τους νοιάζει. Οι δήμοι δεν κάνουν έργα για να βοηθούν την καθημερινότητά μας. Τα πεζοδρόμια είναι διαλυμένα… Κι αυτο είναι κάτι που μας αφορά όλους, όχι μόνο εμάς που δεν έχουμε την όρασή μας, γιατί έχει να κάνει με την ποιότητα της ζωής μας.
Η ζωή της στην Κρήτη
Από το Βέλγιο έφυγα και αποφάσισα να γυρίσω στην Ελλάδα όταν βρήκα δουλειά στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη. Ήμουν μικρούλα, μόλις 26 χρονών, είχα τελειώσει το μεταπτυχιακό μου και βρήκα την δουλειά των ονείρων μου. Και έτσι αποφάσισα να πάω μόνη μου να μείνω μόνιμα εκεί. Μέχρι τότε… δεν είχα ιδέα που πέφτει η Κρήτη ούτε στο χάρτη! (γέλια) Σκέψου ο πατέρας μου όταν του το ανακοίνωσα δεν το πίστευε. Πέρασα πολύ ωραία χρόνια εκεί, προσαρμόστηκα γρήγορα, έκανα φίλους ζωής. Την ένιωσα τόπο μου. Ωστόσο έπρεπε να γυρίσω πίσω στην Αθήνα όταν έχασα τους γονείς μου. Αν ζούσαν οι γονείς μου σήμερα εγώ πιθανότατα θα ήμουν ακόμα εκεί.
Η συμβουλή της σε όσους έχουν επίσης απώλεια όρασης
Οι άνθρωποι που όπως κι εγώ έχουν βλάβη όρασης, πρώτα από όλα πρέπει να δουλέψουν πολύ με τον εαυτό τους. Δυστυχώς δεν ακούνε την ψυχή τους, δεν κοιτάζουν τον εσωτερικό τους καθρέφτη. Δεν κυνηγούν τα όνειρά τους. Δεν θέλουν να εξελιχθούν. Δεν κάνουν την υπέρβαση. Ίσως γιατί δεν έχουν απο μικροί την ψυχολογική υποστήριξη προκειμένου να μεγαλώσουν με μία παιδεία που να τους κάνει να θέλουν να βελτιώνουν συνεχώς τον εαυτό τους. Σε εμένα αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο. Αν και πέρασα από περιόδους που δεν ήξερα τι να θέλω να κάνω στη ζωή μου, που έβλεπα τον κόσμο εχθρικό απέναντί μου, το ήξερα μέσα μου ότι κάτι θα γίνει. Κάτι σημαντικό θα κάνω στη ζωή μου. Κάπου θα φτάσω. Κι αυτό γιατί δεν το έβαζα ποτέ κάτω. Πάντα προσπαθούσα για το καλύτερο κι ακόμη προσπαθώ.
Η Λάρα, η Μέη και ο Μπάμπου
Η Λάρα ήταν η πρώτη μου σκύλος – οδηγός. Έπειτα στη ζωή μου ήρθε η Μέη. Τη λάτρευα. Όνειρό μου ήταν να μπορώ να γυρίζω τον κόσμο και να την φωτογραφίζω. Την έχασα όμως τον περασμένο Οκτώβρη. Ήταν κάτι που δεν το περίμενα γιατί ήταν δυνατή αν και μεγάλη σε ηλικία. Όμως, αρρώστησε και… έφυγε. Ευτυχώς λίγους μήνες πριν φύγει είχα ήδη πάρει το νέο μου σκύλο – οδηγό τον Μπάμπου γιατί αν δεν τον είχα θα μου είχε στοιχίσει περισσότερο η απώλειά της. Ήταν πολύ δύσκολο για μένα. Η αίσθηση που έχω, αποκτώντας έναν σκύλο-οδηγό τον οποίο πρωτοεισήγαγα στην Ελλάδα και για τον οποίο, έχω παλέψει σκληρά, είναι μια αίσθηση ασφάλειας που με κάνει να νιώθω υπερηφάνεια και πληρότητα.
Σχολή Σκύλων-Οδηγών «Λάρα»
Η πορεία της ζωής μου άλλαξε καθοριστικά όταν συνάντησα τη Λάρα, τον πρώτο μου σκύλο-οδηγό, το 2003. Η συνάντησή μας ήταν σχεδόν καρμική. Η μαμά μου σκέψου είδε σε μία αγγελία ότι κάποιος χάριζε ένα λαμπραντόρ σε ανθρώπους με αναπηρία κι έτσι την πήρα. Ήταν λες και ήταν για μένα αυτή η αγγελία ρε παιδί μου, πως να στο πω. Ήταν συμπαντικό! Έτσι αποφάσισα να ιδρύσω και τη Σχολή Σκύλων-Οδηγών «Λάρα», μέσα από πολλές δυσκολίες. Σκέφτηκα πως αυτή η υπηρεσία – οι σκύλοι-οδηγοί που είναι τόσο διαδεδομένη στον υπόλοιπο κόσμο, λείπει από την Ελλάδα και πως δεν θα ήταν άσχημο να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου, κάνοντας κάτι δικό μου, ένα δικό μου «παιδί». Σκέφτηκα πόσο όμορφη είναι η προοπτική της ένωσης του σκύλου με τον άνθρωπο. Πόσο χρειάζονται αυτήν την υπηρεσία οι άνθρωποι σαν κι εμένα που είναι δηλαδή τυφλοί. Όταν ξεκινήσαμε, στην Ελλάδα δεν υπήρχε τίποτα σχετικό με τους σκύλους οδηγούς τυφλών. Σκέψου ότι όταν είπα στον εκτροφέα που μου χάρισε τη Λάρα ότι θέλω να την κάνω σκύλο – οδηγό δεν πίστευα ούτε εγώ στα λόγια μου! Ούτε σκύλοι-οδηγοί, ούτε εξοπλισμός, ούτε κουτάβια, ούτε νομοθεσία, ούτε παιδεία υπήρχε τότε για το θέμα αυτό. Δεν ξέραμε πώς γίνονται οι αξιολογήσεις των σκύλων και των τυφλών, πώς να επιλέξουμε ένα κουτάβι, πώς να εκπαιδεύσουμε έναν εκπαιδευτή σκύλων-οδηγών κλπ. Όλοι έλεγαν πως θα αποτύχουμε επειδή οι Έλληνες δεν θέλουν τους σκύλους μέσα στα εστιατόρια και τα ταξί, επειδή στην Ελλάδα κάνει ζέστη, έχει αδέσποτα, έχει εμπόδια στους δρόμους… Όμως, τόσα χρόνια μετά, αποδείξαμε πως αντέχουμε παρά τις δυσκολίες, δεν εγκαταλείψαμε και σήμερα έχουμε καταφέρει να έχουμε μία Σχολή που απασχολεί και πληρώνει τρεις υπαλλήλους! Μία Σχολή που παράγει έργο και για την οποία είμαι πολύ περήφανη γιατί κανείς δεν έχει να πει για εμάς μια κακή κουβέντα.
Ψυχολόγος στο Παίδων Αγία Σοφία
Σήμερα εργάζομαι στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων η Αγία Σοφία. Δουλεύω με παιδιά που είναι στο φάσμα του αυτισμού. Είναι κάτι που μου αρέσει πάρα πολύ και έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί καλείσαι να υποστηρίξεις ψυχοθεραπευτικά έναν άνθρωπο συμβουλευτικά, μία οικογένεια και το παιδί τους. Και αν εστιάσουμε στο παιδί, είναι ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται τον κόσμο με έναν άλλο τρόπο. Όπως και εμείς οι τυφλοί. Οι άνθρωποι με αυτισμό συχνά επιβαρύνονται με ψυχική δυσφορία γιατί ο τρόπος που προσπαθούν να εκφραστούν, που αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τις αντιξοότητες, τις συμπεριφορές των άλλων κλπ τους δημιουργεί διάφορα προβλήματα όπως άγχος, στρες, κατάθλιψη και καλείσαι εσύ αυτόν το άνθρωπο να τον βοηθήσεις. Άπαξ όμως και καταφέρεις να τους κερδίσεις σημαίνει ότι είσαι αξιόλογος άνθρωπος. Οπότε είναι πολύ μεγάλη πρόκληση για μένα και επιβράβευση συνάμα, όταν βλέπω πως οι κόποι μου αποφέρουν καρπούς.
Τι της δίνει χαρά
Να γυρίζω στο σπίτι μου μετά από μία γεμάτη μέρα. Να είμαι αποτελεσματική στη δουλειά μου. Να διαβάζω πολύ και να ασχολούμαι με τα ζωάκια μου. Τα καλοκαίρια κάνω και καταδύσεις ενώ παράλληλα φωτογραφίζω. Έχω κάνει 3 ατομικές εκθέσεις κι έχω συμμετάσχει σε κάμποσες συλλογικές. Πρόσφατα, πήρα μια υποτροφία και ξεκίνησα ένα αρκετά απαιτητικό διδακτορικό. Σε γενικές γραμμές είμαι μοναχικός άνθρωπος και κάνω καλή παρεούλα με τα ζώα μου. Δεν συγκρίνεται με τίποτα η στιγμή που πέφτω για ύπνο και έρχονται στο κρεβάτι μου τα σκυλάκια και τα γατάκια μου. Έχω εκτός από τον Μπάμπου ένα αδεσποτάκι και τέσσερα γατάκια με προβλήματα όρασης. Τι να σου λέω… Στο σπίτι μας γίνεται… χαμός!
