Θυμός, φόβος, ευτυχία, αγάπη. Η ψυχολόγος και ερευνήτρια Αγνή Μαριακάκη «αποκωδικοποιεί» την ανθρώπινη συμπεριφορά και στο βιβλίο της «Σου αξίζει να ευτυχήσεις» μας προτρέπει να βρούμε την ευτυχία που… αξίζουμε!
Μετά από χρόνια εμπειρία ως κοινωνική ερευνήτρια και θεραπεύτρια τραύματος, στραφήκατε στη συγγραφή με το πρώτο σας βιβλίο να είναι το «Σου αξίζει να ευτυχήσεις», από τις Εκδόσεις Key Books. Πως προέκυψε αυτή η ανάγκη;
Αυτό το βιβλίο το οφείλω στην πανδημία. Για πρώτη φορά στη ζωή μου βρέθηκα να μην έχω δουλειά, να μην έχω αντικείμενο, με μπόλικες ανησυχίες, σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση που με έβαλε σε περισυλλογή. Το αποτέλεσμα ήταν αυτό το βιβλίο. Ήταν η προσπάθειά μου να βρω ένα τρόπο να αντιμετωπίσω δημιουργικά μια δύσκολη κι απρόβλεπτη περίοδο της ζωής μου.
Οι σπουδές σας στην Οργανισμική Ψυχολογία και στη Συναισθηματική Νοημοσύνη, σας βοήθησαν στη συγγραφή;
Ναι, βασίστηκα ασφαλώς στις γνώσεις μου στην Ψυχολογία, αλλά αυτό που έκανε τη μεγάλη διαφορά στο να καταφέρω να συγγράψω αυτό το βιβλίο ήταν οι πολλοί μου δάσκαλοι. Και στους δασκάλους μου περιλαμβάνω και τους ανθρώπους που βρέθηκαν απέναντί μου σαν θεραπευόμενοι, όσο και τους επιστήμονες που με δίδαξαν. Το «Σου αξίζει να ευτυχήσεις» είναι ένα βιβλίο βασισμένο σε ανθρώπους που με άγγιξαν βαθύτατα με τις ιστορίες τους, που με ξεσήκωσαν εμένα την ίδια να ζήσω μια ζωή με νόημα, αξία και ουσία. Είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι που με βοήθησαν να βγάλω αποστάγματα ζωής πάνω στην ψυχολογία και να μπορέσω να τα μεταδώσω.
Έχετε αγαπημένους συγγραφείς Έλληνες ή ξένους; Έχετε επηρεαστεί από αυτούς;
Υπάρχουν πολλοί ξένοι συνγγραφείς που με έχουν επηρεάσει, αλλά θα αναφερθώ σε αυτή τη συζήτηση μας μόνο σε Έλληνες συγγραφείς, αφού αυτοί είναι η δική μας πολιτισμική κληρονομιά. Θα αναφερθώ λοιπόν στον Καζαντζάκη, στον Κονδυλάκη, στον Παπαδιαμάντη επειδή αποτύπωσαν με τέτοια ελεύθερη σκέψη την εποχή τους, όπως και το τοπικό ελληνικό μας ιδίωμα. Από τους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς θα αναφερθώ στον Στάθη Καλύβα, που ανοίγει τους ορίζοντές μας σε σχέση με την ιστορία μας και την εξέλιξή της.
Στο άκουσμα και μόνο του τίτλου του βιβλίου σας, θα μπορούσε εύλογα να ρωτήσει κανείς, πως είναι δυνατόν να ευτυχήσει κάποιος με όλα όσα συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας…;
Θα ήθελα να αντιστρέψω το ερώτημα. Πώς γίνεται να πιστεύεις ότι πρέπει πρώτα να φτιάξουν οι καταστάσεις, και οι συνθήκες να γίνουν ιδανικές για να μπορέσεις να ευτυχήσεις; Από πού κι ως πού η εσωτερική σου συγκρότηση θα πρέπει να εξαρτάται κάθε φορά από την έκβαση των συνθηκών στη ζωή σου; Είναι δεδομένο πως η διαδρομή κάθε ανθρώπου χαρακτηρίζεται από δυσκολίες, ανατροπές, απρόβλεπτες δυσκολίες. Η δουλειά λοιπόν του καθενός μας είναι να εξη
Εξελίξει τον εαυτό του, ώστε να αντέχει, να έχει σθένος και κουράγιο στις δυσκολίες αντί να ανατρέπεται από αυτές.
Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι προϋποθέσεις για να μπορεί κανείς να είναι ευτυχισμένος;
Η βασική προυπόθεση είναι το να μπορεί κανείς να εντοπίζει το «δώρο» που έχει κάθε δύσκολη κατάσταση να δώσει. Και είναι ένα δώρο εξέλιξης, θάρρους, δύναμης και αντοχής. Η ικανότητα να είναι κανείς καλά βασίζεται στην ικανότητά του να βρίσκει νόημα και αξία σε όλες τις εμπειρίες, και στις άνετες και στις δύσκολες. Για παράδειγμα, μπορεί να σε ζορίζει το οικονομικό, το επαγγελματικό, μπορεί να υπάρχουν δύσκολες σχέσεις στη ζωή σου. Το άκρατο άγχος και η διαρκής αγωνία δεν πρόκειται να βελτιώσει καμιά από αυτές τις δύσκολες καταστάσεις, αντίθετα το μυαλό μπλοκάρει και η διαίσθηση, που κανονικά θα σε οδηγούσε σε λύσεις, σιωπά. Όταν μπορείς να κοιτάς με σθένος και ψυχραιμία, κατάματα, τα προβλήματά σου, παραμένεις ανοιχτός σε λύσεις απρόβλεπτες αρχικά.
Παρότι ο στόχος όλων μας σε αυτή τη ζωή είναι να είμαστε ευτυχισμένοι, σπάνια θα ακούσεις κάποιον να λέει πως είναι ευτυχισμένος. Γιατί πιστεύετε συμβαίνει αυτό;
Γιατί έχουμε στρεβλές προσδοκίες από το ζωή. Θεωρούμε ότι για να ευτυχεί κανείς πρέπει όλα στη ζωή του να είναι τέλεια. Και επίσης θεωρούμε ότι ευτυχία είναι ένα τεράστιο συναίσθημα έξαρσης, φευγαλέο και εφήμερο. Κάτω από αυτές τις προσδοκίες, ασημαντοποιούμε πολλές μικρές όμορφες στιγμές μας, που όλες μαζί κάνουν μια όμορφη ζωή παρά τις συνθήκες.
Γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις είναι τόσο δύσκολες στην εποχή που ζούμε;
Επειδή πλέον έχουμε από κάθε άνθρωπο στη ζωή μας πολλές περισσότερες απαιτήσεις από ποτέ. Για παράδειγμα, θέλουμε ο σύντροφός μας να ικανοποιεί ένα σωρό ρόλους…να είναι και φίλος, και προστάτης, και εξομολόγος, και εραστής, και φροντιστικός και κολλητάρι. Όμως δεν θα μπορεί να είναι ποτέ όλα αυτά. Χρειαζόμαστε διαφορετικούς ανθρώπους στη ζωή μας, για να ικανοποιήσουν διαφορετικές ανάγκες. Ελα όμως που τα περιμένουμε όλα από τους ανθρώπους μας. Και η απογοήτευσή μας είναι τόσο ακραία όταν έχουμε ελπίσει τόσα πολλά, ώστε οι αντιδράσεις μας τραυματίζουν βαθιά τις σχέσεις μας.
Υπάρχουν τελικά επιτυχημένες σχέσεις;
Εξαιρετική ερώτηση. Οι επιτυχημένες σχέσεις δεν είναι τέλειες σχέσεις. Είναι οι σχέσεις που τραυματίζονται και επουλώνονται χωρίς ουλές. Που μπορούν και «χωράνε» τις αδυναμίες του άλλου, χωρίς να τον απορρίπτουν, με το να εστιάζουν στην ομορφιά που έχει κάθε χαρακτήρας. Με αυτή την έννοια λοιπόν, υπάρχουν επιτυχημένες σχέσεις.
Τι βήματα χρειάζεται να κάνει κάποιος προκειμένου να μάθει να αγαπά και να φροντίζει τον εαυτό του;
Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι να συγχωρεί στον εαυτό του τις ατέλειες και τις αδυναμίες του. Το να μπορείς να κοιτάς τον καθρέφτη σου και αντι να εντοπίζεις όσα δεν σου αρέσουν πάνω σου, να μπορείς να βλέπεις έναν θαρρετό άνθρωπο με όρεξη για ζωή, κι όχι ρυτίδες, παραπανίσια κιλά ή σπυράκια. Να θυμόμαστε ότι ο τρόπος που βλέπω εγώ τον εαυτό μου είναι ο τρόπος που θα με βλέπουν και οι άλλοι.
Διαβάζοντας κανείς διαπιστώνει ότι αφιερώνετε σημαντικό κομμάτι του βιβλίου στην αγάπη. Γιατί άραγε η αγάπη προς τον εαυτό θεωρείται το πιο δύσκολο κατόρθωμα απ’ όλα;
Επειδή η πιο δυνατή φωνή μέσα μας είναι η επικριτική φωνή των γονιών μας. Η επικριτική φωνή των συμμαθητών και των δασκάλων μας. Αυτά που έχουν ριζώσει βαθύτερα μέσα μας είναι τα λόγια εκείνα που κάποτε τόνισαν τις αδυναμίες και τις αποτυχίες μας. Και μετά ξοδεύουμε μια ολόκληρη ζωή για να ξαναβρούμε την πίστη μας στον εαυτό μας.
Τα βιβλία αυτοβοηθείας, με πρώτη διδάξασα την Αμερική, κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος στην χώρα μας. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Παλιότερα οι άνθρωποι είχαν έναν ευρύ κοινωνικό κύκλο που πρόσφερε στήριγμα και βοήθεια. Η γειτονιά, οι κουμπαριές, οι συγγενείς βρίσκονταν εκεί να υποστηρίξουν, να σε ακούσουν και να συμβάλλουν. Όσο προχωρά η αστικοποίηση και η ψηφιοποίηση της ζωής μας αυτές οι σχέσεις αδυνατίζουν. Τις αντικαθιστούμε με βιβλία αυτοβοήθειας ή με συνεδρίες coaching. Aυτό δεν είναι καλό ή κακό. Είναι η εξέλιξη της ζωής που ακολουθεί το δρόμο της.
Ωστόσο αυτή η κατηγορία συγγραφής δεν έχει ακόμη εδραιωθεί. Τι απαντάτε στους ας πούμε πιο… δύσπιστους αναγνώστες;
Δικαίως δεν έχει εδραιωθεί αυτή η κατηγορία βιβλίων. Υπάρχει μια τεράστια παραγωγή βιβλίων αυτοβοήθειας με εύκολες συνταγές θετικής σκέψης ή με κηρύγματα αισιοδοξίας, που κάνουν τον αναγνώστη να νιώθει χειρότερα επειδή δεν μπορεί να εφαρμόσει όλη αυτή την υπερβολή θετικότητας. Έγκειται στον αναγνώστη να έχει αυστηρά κριτήρια για να αξιολογήσει τι του ταιριάζει και τι όχι.
Εσείς, ως Αγνή, από που αντλείτε όλη αυτή τη θετική ενέργεια που εκπέμπετε;
Την αντλώ από τις μεγάλες δυσκολίες που έχω καταφέρει να υπερβω στη ζωή μου. Η δύναμη και η θετικότητά μου προέρχονται από το ότι κατάφερα να επιβιώσω μέσα σε καταστάσεις που με δοκίμασαν αφάνταστα. Όταν έχεις κοντέψει να χάσεις τα πάντα δεν σε φοβίζει τίποτα πια.
Αλήθεια, ποιος είναι ο ορισμός της ευτυχίας για εσάς;
Ευτυχία είναι όλες οι ελάχιστες μικρές στιγμές άυλης απόλαυσης που δεν αγοράζονται, και που επιτρέπεις στον εαυτό σου να τις ζήσει σε όλη τους τη δόξα… ένα ηλιοβασίλεμμα, η μυρωδιά του παιδιού σου, η αγκαλιά ενός αγαπημένου, το φιλί, ψωμί και τομάτα μπροστά στη θάλασσα. Αυτά επιλέγουμε να μας αρκούν.
