Ο Βαν Γκογκ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της ιστορίας. Οι πίνακές του πλέον κοστίζουν εκατομμύρια και στο Άμστερνταμ υπάρχει μουσείο με το όνομά του. Ήταν μια μεγαλοφυία της τέχνης. Αλλά η μεγαλοφυία με την τρέλα, έχει αποδειχτεί ότι δεν απέχουν και πολύ.
Στις 23 Δεκεμβρίου του 1888, ύστερα από έναν τσακωμό με τον επιστήθιο φίλο του και επίσης ζωγράφο Πολ Γκογκέν, αποσύρθηκε στο δωμάτιο του, πήρε ένα ξυράφι και έκοψε το αριστερό του αυτί. Το τύλιξε σε ένα χαρτί και το έδωσε σε μια πόρνη που δούλευε σε έναν οίκο ανοχής, τον οποίο ο ίδιος και ο Γκογκέν επισκέπτονταν συχνά.
Την επόμενη μέρα δεν θυμόταν τίποτα. Τον βρήκε ένας αστυνομικός και τον μετέφερε στο νοσοκομείο. Η διάγνωση που έκανε ο γιατρός ήταν «οξεία ψύχωση και μανία με γενικό παραλήρημα». Έμεινε για καιρό στο νοσοκομείο, όπου ζωγράφισε και τον πιο γνωστό πίνακά του, την «Έναστρη Νύχτα».
Το κίνητρο γι’ αυτή του την πράξη ήταν αντικείμενο συζήτησης και διαφωνιών για περισσότερο από έναν αιώνα. Πρόσφατα o ιστορικός τέχνης Martin Bailey, ισχυρίστηκε πως ανακάλυψε επιτέλους τον πραγματικό λόγο που ο Βαν Γκογκ έκοψε το αυτί του. Δεν ήταν ο τσακωμός του με τον Γκογκέν, όπως πολλοί πίστευαν, αλλά η είδηση πως ο αδερφός (που τον βοηθούσε ψυχολογικά και οικονομικά) του αρραβωνιάστηκε.
Για χρόνια οι ιστορικοί πίστευαν ότι είχε μάθει τα νέα μετά τον ακρωτηριασμό του αυτιού του. Όμως στο βιβλίο του «Studio of the South», ο Bailey ισχυρίζεται πως ο αδερφός του, Theo, του έστειλε ένα γράμμα που έλαβε την ημέρα που έκοψες το αυτί του. Οι ημερομηνίες που το ζευγάρι ζήτησε και πήρε την άδεια από γονείς και κηδεμόνες για να παντρευτεί, ταιριάζουν απόλυτα.
Ο Βαν Γκογκ, που είχε μια σχέση αλληλεξάρτησης με τον αδερφό του, ίσως σκέφτηκε πως θα τον εγκατέλειπε. Όμως η είδηση ήταν μόνο η αφορμή. Τα προβλήματα του Βαν Γκογκ ήταν πολλά. Οι γιατροί θεωρούσαν πως πάσχει επιληψία, αλλά αργότερα πολλοί έκαναν λόγο για διπολική διαταραχή, αλκοολισμό και εθισμό στο παραισθησιογόνο αψέντι.
